Η Βουλγαρική Ορθόδοξη Εκκλησία είναι υποψήφια για Νόμπελ Ειρήνης. Κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου πήρε την πρωτοβουλία για τη διάσωση των Εβραίων της Βουλγαρίας από τα χιτλερικά στρατόπεδα συγκεντρώσεως. Υπό την πνευματική της επιρροή το κίνημα αντίστασης έγινε πανλαϊκό. Ως αποτέλεσμα, παρά την πίεση της ναζιστικής Γερμανίας, είχε αποτραπεί η εκτόπιση των Εβραίων εκτός των συνόρων της Βουλγαρίας.
Στις αρχές του πολέμου στη Βουλγαρία υπήρχαν περίπου 50 χιλιάδες Εβραίοι. Παρόλο που η χώρα ήταν σύμμαχος της χιτλερικής Γερμανίας, οι αντισημιτικές τάσεις δεν βρήκαν υποστήριξη. Τον Φεβρουάριο του 1943 στη Σοφία μετέβη μια ειδική αντιπροσωπεία της γερμανικής Γενικής διεύθυνσης της αυτοκρατορικής ασφάλειας. Οι SS σχεδίαζαν μαζί με τη βουλγαρική ηγεσία να αναπτύξουν τα μέτρα για την απέλαση των Εβραίων στα στρατόπεδα θανάτου. Το σχέδιό τους υποστηρίχτηκε από μερικούς εκπροσώπους της βουλγαρικής κυβέρνησης.
Όμως κατά αυτών των σχεδίων τάθηκαν ακλόνητα οι Βούλγαροι που είχαν πολλές και διάφορες πολιτικές πεποιθήσεις, μεταξύ των οποίων οι βουλευτές της κυβερνητικής πλειοψηφίας στην Εθνοσυνέλευση. Ο τσάρος Μπόρις Γ΄ κάλεσε τον γερμανό πρέσβη και δήλωσε: «Οι Εβραίοι της χώρας μου είναι υπήκοοί μου και η οποιαδήποτε παραβίαση της ελευθερίας τους την αντιλαμβανόμαστε ως προσβολή των Βουλγάρων». Εμπνεύστρια του μαζικού κινήματος αντίστασης στάθηκε η εκκλησία, αφηγείται η Μπουριάνα Ανγκελακίεβα, διευθυντής του Βουλγαρικού Πολιτιστικού Ινστιτούτου στη Μόσχα:
Είναι γνωστές οι συγκεκριμένες πράξεις γενναιότητας των Βουλγάρων Ιεραρχών. Για παράδειγμα, ο Μητροπολίτης της Σόφιας Στέφανος έδωσε καταφύγιο σε ραβίνο, σώζοντάς τον από δίωξη. Και ο πρώτος άνθρωπος που υπερασπίστηκε τους Εβραίους ήταν ο Μητροπολίτης Κύριλλος από το Πλόβντιβ, ο οποίος μάλιστα τοποθέτησε το εξάκτινο αστέρι του Δαβίδ πάνω στο μανδύα του, γεγονός το οποίο εκείνη την εποχή ήταν μια γενναία πράξη.
Ως αποτέλεσμα όλων αυτών των γεγονότων, στις 10 Μαρτίου του 1943 η απέλαση των Εβραίων από τη Βουλγαρία ακυρώνεται. Το γεγονός ότι η Βουλγαρική Ορθόδοξη Εκκλησία βρήκε τη δύναμη να μιλήσει ανοιχτά πάνω σε αυτό το θέμα, είχε καθοριστική σημασία, επισημάνει ο επικεφαλής του Κέντρου μελέτης θρησκείας και κοινωνίας του Ινστιτούτου Ευρώπης της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών.
Δεν αποκλείω ότι την ενέργεια αυτή να επηρέασε σε κάποιο βαθμό η θέση του μελλοντικού Πάπα Ιωάννη ΚΓ΄, ο οποίος είχε μείνει αρκετό χρονικό διάστημα στη Βουλγαρία ως αποστολικός απεσταλμένος. Η θέση του στο ζήτημα αυτό ήταν ξεκάθαρη. Την είχε αναφέρει στην επιστολή του προς το Βατικανό σχολιάζοντας την συνάντηση με τον Φον Πάπεν, ο οποίος εκείνο τον καιρό ήταν ο Γερμανός πρέσβης στην Τουρκία. Κατά τη διάρκεια της συνάντησης αυτής, ο μελλοντικός Πάπας επέστησε την προσοχή στο ρατσισμό και στον αντισημιτισμό από την πλευρά των χιτλερικών. Το Βατικανό είχε και άλλες πηγές πληροφοριών, όμως δεν τόλμησε ανοικτά να καταδικάσει την πρακτική αυτής της γενοκτονίας. Γι’ αυτό η θέση της Βουλγαρικής Ορθόδοξης Εκκλησίας για το θέμα αυτό αξίζει μεγάλο σεβασμό και μπορεί να είναι το πρότυπο για τις άλλες εκκλησίες σε παρόμοιες περιστάσεις, όταν ξεκινά η γενοκτονία εναντίον του οποιουδήποτε.
Η πρωτοβουλία για την υποψηφιότητα της Βουλγαρικής Ορθόδοξης Εκκλησίας για Νόμπελ Ειρήνης, προτάθηκε από το επίτιμο μέλος της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης (PACE) Λιτσεζάρ Τόσεβ. Ο νικητής του βραβείου θα ανακοινωθεί τον Οκτώβριο στην πρωτεύουσα της Νορβηγίας το Όσλο. Νωρίτερα είχε αναφερθεί ότι φέτος ο αριθμός των υποψηφίων έχει σπάσει ρεκόρ και έχει φτάσει τους 259. Πενήντα από αυτούς είναι δημόσιοι και διεθνείς οργανισμοί.
