Γράφει ο Γιώργος Πολίδης
Ίδιον του οφθαλμού είναι η όραση και το φως, των ώτων η ακοή και ο ήχος, της όσφρησης και γεύσης οι οσμές η διάκριση αυτών και η των ποιοτήτων διάκριση των γεύσεων (γλυκό, πικρό, στιφό κλπ.), της αφής η ψηλάφιση των επιφανειών. Με τον ίδιο τρόπο ως ίδιον της Ψυχής διακρίνουμε την απόκτηση των Αρετών από αυτήν. Υψιλότερο έργο για την Ψυχή του Ανθρώπου δεν υπάρχει παρά η απόκτηση και καλλιέργεια των Αρετών.
Οι Αρετές είναι λεπτές αισθήσεις στην ψυχή οι οποίες διαμορφώνουν ανάλογα την ποιότητα και ένταση την προσωπικότητα του ανθρώπου, τον ψυχικό του οργανισμό, τον χαρακτήρα με μια λέξη. Η αρετή δεν έχει να κάνει με μία στεγνή εγκεφαλική και γνωσιολογική ενασχόληση μα αποκτάται με την παρέμβαση του ανθρώπου στο εσωτερικό του. Καλλιεργείτε και συντηρείτε με την αυτόβουλη παρέμβαση του ανθρώπου εντός του. Ο Ορθόδοξος Χριστιανισμός ακριβώς σε αυτό αποσκοπεί. Ο Παράδεισος είναι το πλήρωμα των αρετών, ανθρωπίνων και θεοειδών. Γι' αυτό λέμε οι χριστιανοί πως δίχως τη βοήθεια του Θεού δεν μπορεί ο άνθρωπος να καταφέρει το καλύτερο δυνατό. Γιατί εάν αποκτήσει με τις δικές του δυνάμεις ανθρώπινες αρετές, τις θεοειδές πως θα τις αποκτήσει δίχως τη βοήθεια του Δημιουργού αυτών;
Έτσι, εύκολα γίνετε καταληπτό, το νόημα και η ανάγκη της άσκησης στην Ορθοδοξία μας. Ορθοδοξία και άσκηση πάνε μαζί. Δεν νοάται Ορθοδοξία δίχως άσκηση. Κι όταν ομιλούμε για βίωμα και εμπειρία, η βάση είναι η ασκητική της Ορθοδοξίας και της Εκκλησίας. Πως θα μπορέσω να καταλάβω ένα βιωματικό γεγονός δίχως να έχω πείρα περί αυτού; Είναι δυνατόν; Πότε γνωρίζω ένα δρόμο που οδηγεί από τη μία πόλη στην άλλη, όταν τον διασχίζω ή όταν βλέπω τη διαδρομή του στο χάρτη;
Στο σημείο αυτό εντοπίζουμε το ανόητο εκείνων που απορρίπτουν ένα Πράγμα, δίχως να το έχουν "σπουδάσει" από μέσα πρώτα. Και όταν επιμένουν αποδεικνύουν έμπρακτα όχι μόνο την ανοησία που τους χαρακτηρίζει, μα και το βλακώδες του είναι τους, κι αυτό διότι, φυσική συνέχεια της απόρριψης ενός Πράγματος, είναι η ενσυνείδητη αγνόησή του. Άρα, έχουν πολύ λάθος ορισμένοι, να απαιτούν μία, έστω, στοιχειώδη προσοχή, στο λόγο που εκφέρουν (βλέπε πολέμιους).
Το μοναχικό, συνεχίζοντας, ιδεώδες, είναι η με όλες τις δυνάμεις αφοσίωση της καλλιέργειας και απόκτησης του πληρώματος των αρετών. Γι' αυτό συνηθίζετε να λέγετε στο Άγιο Όρος από τους μοναχούς αγιορείτες στο αντάμωμά τους, και με τους επισκέπτες, η ευχή Καλό Παράδεισο. Γιατί μεγιστότερη κατάκτηση από τον άνθρωπο δεν υπάρχει πέραν του Παραδείσου.
Όμως δεν είναι μόνο η άσκηση των αρετών στην Ορθοδοξία μας, και εκεί εξαντλείτε. Όχι βέβαια. Η Ψυχή για να αποκτήσει τις αρετές πρέπει να είναι επιδεκτική αυτών. Δεν μπορεί μία "χοντροκομένη" και αλλώκοτη ψυχή, με τις όποιες δυνάμεις της, να εργαστεί τις αρετές. Η Ψυχή πρέπει να είναι λεπτή και με αισθητικές ευαισθησίες μέσα της για να μπορέσει να προχωρήσει στην άσκηση και απόκτηση των αρετών. Εδώ μπορούμε να διακρίνουμε το αναγκαίο της Φύσης των Ιερών Μυστηρίων και κυρίως της εξομολόγησης και μετάληψης της θείας Κοινωνίας.
Όμως πέρα από αυτά, και για να καταστεί η ψυχή με τις απαραίτητες και αρμόδιες λεπτές αισθητικές ευαισθησίες, η Εκκλησία μας, η Ορθοδοξία μας, χειρίζεται και άλλα μέσα. Δύο από αυτά είναι τα εξής. Η ποίηση και η μουσική. Οι ακολουθίες της όλες, τελούνται δια της ποίησης και της μουσικής. Όλη η υμνογραφία της είναι ποίηση και εκφράζεται δια μουσικής, της ψαλτικής τέχνης που δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα ιδίωμα της μουσικής.
Τώρα, την επιρροή της ποίησης και της μουσικής στην ανθρώπινη Ψυχή όλοι, φαντάζομε, την γνωρίζουμε. Δεν ήταν φυσικά και τυχαίο το γεγονός πως τα δύο αυτά, ποίηση και μουσική δηλαδή, ήταν στοιχεία στην Παιδεία του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού.
Οι Αρετές είναι λεπτές αισθήσεις στην ψυχή οι οποίες διαμορφώνουν ανάλογα την ποιότητα και ένταση την προσωπικότητα του ανθρώπου, τον ψυχικό του οργανισμό, τον χαρακτήρα με μια λέξη. Η αρετή δεν έχει να κάνει με μία στεγνή εγκεφαλική και γνωσιολογική ενασχόληση μα αποκτάται με την παρέμβαση του ανθρώπου στο εσωτερικό του. Καλλιεργείτε και συντηρείτε με την αυτόβουλη παρέμβαση του ανθρώπου εντός του. Ο Ορθόδοξος Χριστιανισμός ακριβώς σε αυτό αποσκοπεί. Ο Παράδεισος είναι το πλήρωμα των αρετών, ανθρωπίνων και θεοειδών. Γι' αυτό λέμε οι χριστιανοί πως δίχως τη βοήθεια του Θεού δεν μπορεί ο άνθρωπος να καταφέρει το καλύτερο δυνατό. Γιατί εάν αποκτήσει με τις δικές του δυνάμεις ανθρώπινες αρετές, τις θεοειδές πως θα τις αποκτήσει δίχως τη βοήθεια του Δημιουργού αυτών;
Έτσι, εύκολα γίνετε καταληπτό, το νόημα και η ανάγκη της άσκησης στην Ορθοδοξία μας. Ορθοδοξία και άσκηση πάνε μαζί. Δεν νοάται Ορθοδοξία δίχως άσκηση. Κι όταν ομιλούμε για βίωμα και εμπειρία, η βάση είναι η ασκητική της Ορθοδοξίας και της Εκκλησίας. Πως θα μπορέσω να καταλάβω ένα βιωματικό γεγονός δίχως να έχω πείρα περί αυτού; Είναι δυνατόν; Πότε γνωρίζω ένα δρόμο που οδηγεί από τη μία πόλη στην άλλη, όταν τον διασχίζω ή όταν βλέπω τη διαδρομή του στο χάρτη;
Στο σημείο αυτό εντοπίζουμε το ανόητο εκείνων που απορρίπτουν ένα Πράγμα, δίχως να το έχουν "σπουδάσει" από μέσα πρώτα. Και όταν επιμένουν αποδεικνύουν έμπρακτα όχι μόνο την ανοησία που τους χαρακτηρίζει, μα και το βλακώδες του είναι τους, κι αυτό διότι, φυσική συνέχεια της απόρριψης ενός Πράγματος, είναι η ενσυνείδητη αγνόησή του. Άρα, έχουν πολύ λάθος ορισμένοι, να απαιτούν μία, έστω, στοιχειώδη προσοχή, στο λόγο που εκφέρουν (βλέπε πολέμιους).
Το μοναχικό, συνεχίζοντας, ιδεώδες, είναι η με όλες τις δυνάμεις αφοσίωση της καλλιέργειας και απόκτησης του πληρώματος των αρετών. Γι' αυτό συνηθίζετε να λέγετε στο Άγιο Όρος από τους μοναχούς αγιορείτες στο αντάμωμά τους, και με τους επισκέπτες, η ευχή Καλό Παράδεισο. Γιατί μεγιστότερη κατάκτηση από τον άνθρωπο δεν υπάρχει πέραν του Παραδείσου.
Όμως δεν είναι μόνο η άσκηση των αρετών στην Ορθοδοξία μας, και εκεί εξαντλείτε. Όχι βέβαια. Η Ψυχή για να αποκτήσει τις αρετές πρέπει να είναι επιδεκτική αυτών. Δεν μπορεί μία "χοντροκομένη" και αλλώκοτη ψυχή, με τις όποιες δυνάμεις της, να εργαστεί τις αρετές. Η Ψυχή πρέπει να είναι λεπτή και με αισθητικές ευαισθησίες μέσα της για να μπορέσει να προχωρήσει στην άσκηση και απόκτηση των αρετών. Εδώ μπορούμε να διακρίνουμε το αναγκαίο της Φύσης των Ιερών Μυστηρίων και κυρίως της εξομολόγησης και μετάληψης της θείας Κοινωνίας.
Όμως πέρα από αυτά, και για να καταστεί η ψυχή με τις απαραίτητες και αρμόδιες λεπτές αισθητικές ευαισθησίες, η Εκκλησία μας, η Ορθοδοξία μας, χειρίζεται και άλλα μέσα. Δύο από αυτά είναι τα εξής. Η ποίηση και η μουσική. Οι ακολουθίες της όλες, τελούνται δια της ποίησης και της μουσικής. Όλη η υμνογραφία της είναι ποίηση και εκφράζεται δια μουσικής, της ψαλτικής τέχνης που δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα ιδίωμα της μουσικής.
Τώρα, την επιρροή της ποίησης και της μουσικής στην ανθρώπινη Ψυχή όλοι, φαντάζομε, την γνωρίζουμε. Δεν ήταν φυσικά και τυχαίο το γεγονός πως τα δύο αυτά, ποίηση και μουσική δηλαδή, ήταν στοιχεία στην Παιδεία του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού.
