Και γενικά, για να καταλάβουµε ότι όλοι οι πειρασµοί µας δόθηκαν από τον Θεό για το συµφέρον µας121, πρέπει να σκεφθούµε ότι ο άνθρωπος, εξ αιτίας της κακής κλίσεως της διεφθαρµένης του φύσεως, είναι υπερήφανος, φιλόδοξος, στο έπακρο δοκησίσοφος και υπερασπιστής της ιδικής του γνώµης, και θέλει πάντοτε να τον υπολογίζουν όλοι, περισσότερο από εκείνο που είναι στην πραγµατικότητα. Αυτή όµως η υπόληψις είναι τόσο επικίνδυνη για την πνευµατική του πρόοδο, ώστε και αυτή µόνον η οσµή της να είναι αρκετή να εµποδίση τον άνθρωπο ώστε να φθάση στην αληθινή τελειότητα.
Γι’ αυτό και ο Θεός, ως φιλόστοργος Πατέρας, που έχει ένα αγαπητικό ενδιαφέρον για τον καθένα και µάλιστα για εκείνους που δόθηκαν στην υπηρεσία του, φροντίζει πάντοτε µε τους πειρασµούς που επιτρέπει να µας συµβαίνουν, ώστε να µας βάλη σε µία τέτοια θέσι, που να µπορούµε να βγούµε από τον φοβερό αυτόν κίνδυνο της παρόµοιας υπολήψεως, και σχεδόν µε την βία να ερχώµαστε στην αληθινή ταπεινή γνώσι του εαυτού µας, όπως έκανε µε τον απόστολο Πέτρο, στον οποίον επέτρεψε να τον αρνηθή τρείς φορές, για να µπορέση να γνωρίση την αδυναµία του και να µην έχη θάρρος και εµπιστοσύνη στον εαυτό του: όπως έκανε και µε τον απόστολο Παύλο, τον οποίο αφού τον ανέβασε µέχρι τον τρίτο ουρανό και του απεκάλυψε τα θεϊκά και απόκρυφα µυστήρια, του έδωσε έναν φυσικό πειρασµό για να γνωρίση την φυσική χαυνότητα και ασθένειά του, να ταπεινώνεται καυχώµενος στις ασθένειές του και έτσι το µέγεθος των αποκαλύψεων που δέχθηκε από τον Θεό να µη τον κάνη να υπερηφανεύεται122, όπως λέγει και ο ίδιος, «µου δόθηκε σκόλοπας στη σάρκα, Άγγελος του Σατανά, να χτυπάη, για να µην υπερηφανεύωµαι» (Β΄ Κορ. 12,7).
Ο Θεός λοιπόν συµπαθώντας την ταλαίπωρη και παράνοµη κλίσι µας, επιτρέπει να µας επισκέπτωνται οι πειρασµοί που µερικές φορές να είναι τόσο φρικτοί και φοβεροί µε διάφορους τρόπους, ώστε να ταπεινωνώµαστε και να γνωρίζουµε τον εαυτό µας, µολονότι µας φαίνωνται ότι είναι χωρίς ώφελος. Και στο σηµείο αυτό συγχρόνως δείχνει και την αγαθότητα και την σοφία του, επειδή µε εκείνο που το θεωρούµε εµείς περισσότερο βλαπτικό, µε εκείνο µας ωφελεί, Επειδή ταπεινωνόµαστε περισσότερο, πράγµα το οποίο είναι το πιο απαραίτητο από όλα στην ψυχή µας. Έτσι, αν γενικά όλοι οι πειρασµοί προξενούν ταπείνωσι, πρέπει να ταπεινώνεται και ο δούλος του Θεού που αισθάνεται στην καρδιά του τους πειρασµούς και λογισµούς που προαναφέραµε και την τόση ανευλάβεια της πνευµατικής χαράς και γλυκύτητος και να σκέπτεται ότι αυτά συµβαίνουν για τις αµαρτίες του και ότι δεν µπορεί να υπάρχη κάποιος που να έχη τόσο ηλαττωµένη την ψυχή και να υπηρετή τον Θεό µε τόση χλιαρότητα, όπως είναι η δική του ψυχή, και ότι τέτοιοι λογισµοί δεν συµβαίνουν σε άλλους, παρά σε εκείνους που είναι εγκαταλειµµένοι από τον Θεό και για τον λόγο αυτό και ο ίδιος είναι άξιος εγκαταλείψεως.
Να τί κέρδος προέρχεται κατόπιν από αυτούς τους ταπεινούς λογισµούς: Εκείνος που προηγουµένως δεν νόµιζε ότι έχει κάποιο κακό, τώρα νοµίζει ότι είναι ο πιο παράνοµος άνθρωπος του κόσµου και ότι είναι ανάξιος ακόµη και αυτού του χριστιανικού ονόµατος. Βέβαια ποτέ δεν θα µπορούσε να σκεφθή τόσο χαµηλά για τον εαυτό του (ευτελή έννοιαν), ούτε να έλθη σε τόση βαθειά ταπείνωσι, αν δεν τον ανάγκαζαν η µεγάλη θλίψις και οι ξεχωριστοί εκείνοι πειρασµοί και πικρότητες της καρδιάς, που είναι µία ευεργεσία που δίνει ο Θεός στην ζωη αυτή στην ψυχή εκείνη που αφιερώνεται σ’ αυτόν ταπεινωµένη, για να την ιατρεύση µε εκείνα τα φάρµακα, µε τα οποία αυτός µόνος γνωρίζει καλά ότι είναι απαραίτητα για την υγεία και την καλή της κατάστασι.
Εκτός από τους καρπούς αυτούς που προξενούν στην ψυχή µας οι παρόµοιοι πειρασµοί και η έλλειψις της ευλαβείας, υπάρχουν ακόµη και άλλοι πολλοί καρποί. Γιατί όποιος είναι στενοχωρηµένος από αυτούς τους εσωτερικούς πειρασµούς, σχεδόν αναγκάται να πλησιάση τον Θεό, και προσπαθεί να κάνη ό,τι είναι σωστό για την θεραπεία της θλίψεως και της καρδιακής πικρίας και για να µπορέση να ελευθερωθή γρήγορα από τέτοιο νοητό µαρτύριο. Πηγαίνει εξετάζοντας την καρδιά του, αποφεύγοντας κάθε αµαρτία και κάθε άλλο παραµικρό ελάττωµα που τον αποµακρύνει από τον Θεό µε οποιονδήποτε τρόπο. Και έτσι εκείνη η θλίψις, την οποία αυτός νόµιζε τόσο αντίθετη και ζηµιογόνα, κατόπιν αυτή η θλίψις, του γίνεται σαν ένα κέντρο, από το οποίο ξεκινά και αναζητεί τον Θεό µε περισσότερη θερµότητα, και αποµακρύνεται ακόµη περισσότερο από εκείνο που νοµίζει ότι δεν είναι σύµφωνο µε το θέληµα του Θεού. Και για να µιλήσω εν συντοµία, όλες οι θλίψεις και τα βάσανα που υποφέρει η ψυχή σ’ αυτούς τους εσωτερικούς πειρασµούς και ελλείψεις των πνευµατικών τρυφών και ευχαριστήσεων, δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα φιλικό καθαρτήριο µε το οποίο την καθαρίζει ο Θεός, αν τα υποµένη µε ταπείνωσι και υποµονή: και αυτά µπορούν να µας κάνουν να λάβουµε στον ουρανό εκείνο το στεφάνι που αποκτάται µόνον µε το µέσο αυτών. Και όσο µεγαλύτερα είναι τα βάσανα, τόσο πιο ένδοξος είναι και ο ουρανός.
Από αυτά είναι φανερό ότι εµείς δεν πρέπει να συγχιζώµαστε και να λυπούµαστε τόσο για τους άλλους εξωτερικούς πειρασµούς που µας έρχονται, όσο και για τους προλεχθέντας εσωτερικούς, όπως κάνουν εκείνοι που έχουν λίγη πείρα στα παρόµοια και ό,τι τους συµβαίνει το αποδίδουν ότι τους έρχεται ή από τον διάβολο ή από τις αµαρτίες τους και ατέλειές τους, και τα σηµεία της αγάπης του Θεού, τα νοµίζουν ως σηµεία µίσους, και τις ευεργεσίες και τις δωρεές του τις θεωρούν ότι είναι δοκιµασίες και κτυπήµατα, που βγαίνουν από µία οργισµένη καρδιά και ό,τι κάνουν είναι χαµένο και χωρίς µισθό και ότι η ζηµία αυτή δεν θεραπεύεται. ∆ιότι αν πίστευαν ότι από τους παρόµοιους πειρασµούς δεν προκύπτει καµµία ζηµία, αλλά µεγάλη απόκτησις αρετών, αν η ψυχή τους τους µεταχειρισθή και τους δεχθή µε ευχαρίστησι, και αν πίστευαν ότι αυτοί είναι µόνο µία ενθύµησι της στοργικής αγάπης του Θεού προς εµάς, δεν θα µπορούσαν να ταράσσωνται και να χάνουν την ειρήνη της καρδιάς τους, γιατί θλίβονται από πολλούς πειρασµούς και λογισµούς παράξενους και βλάσφηµους και βρίσκονται σαν ξηροί και χλιαροί και χωρίς ευλάβεια στην προσευχή και στις άλλες πνευµατικές ασκήσεις που κάνουν.
Μάλιστα τότε µέ µία νέα επιµονή θα ήθελαν να ταπεινώσουν τις ψυχές τους ενώπιον του Θεού και να αποφασίζουν σε κάθε περίπτωσι να εκπληρώσουν το θείο θέληµα µε οποιοδήποτε τρόπο θέλει ο Θεός και να τον υπηρετήσουν στον κόσµο αυτόν και να φροντίζουν να φαίνωνται ειρηνικοί και ήσυχοι, νοµίζοντας ότι δέχονται κάθε πράγµα από το χέρι του ουράνιου Πατέρα, στο χέρι του οποίου βρίσκεται αυτό το πικρό ποτήρι που τους δίνεται. ∆ιότι είτα από τον διάβολο είναι η ενόχλησις αυτή και ο πειρασµός που υποφέρουν, είτε από τους ανθρώπους, είτε για τις αµαρτίες τους, είτε για κάθε άλλο λόγο, πάντοτε και σε όλα ο Θεός είναι που τα παραχωρεί µε διάφορα µέσα, όπως κρίνει σωστό, γα να µην φθάσης σε άλλο κακό, παρά σε εκείνο µόνο της ποινής και τιµωρίας, το οποίο πάντοτε αυτός επιτρέπει να έρχεται για ωφέλειά σου. Και αν το κακό του πταίσµατος, δηλαδή η αµαρτία που γίνεται, για παράδειγµα, από τον πλησίον, είναι αντίθετη στο θέληµά του, αυτός όµως και αυτήν ακόµη την µεταχειρίζεται για την δική σου ωφέλεια και σωτηρία, αν εσύ την υποµένης χωρίς ταραχή. Έτσι αντί να λυπήσαι και να ανησυχής, πρέπει να τον ευχαριστής µε εσωτερική χαρά και αγαλλίασι, κάνοντας ό,τι µπορείς µε επιµονή και καρτερία, χωρίς να χάνης τον καιρό και µαζί µε αυτό να χάνης και πολλούς και µεγάλους µισθούς, που θέλει ο Θεός να αποκτάς µε την αφορµή που επιτρέπει να έρχεται.
*******************************************************
121 Πολλές και διάφορες είναι οι αιτίες για τις οποίες επιτρέπει ο Θεός, σύµφωνα µε την άβυσσο των ακατάληπτων κριµάτων του, να συµβαίνουν οι πειρασµοί τόσο στους αµαρτωλούς, όσο και στους αγίους και εναρέτους. Ο θείος Χρυσόστοµος, στην οµιλία που κάνει στο αποστολικό ρητό «οίνω ολίγω χρω δια τον στόµαχόν σου και τας πυκνάς σου ασθενείας», απαριθµεί ένδεκα αιτίες για τις οποίες επιτρέπει ο Θεός να πειράζωνται οι άγιοι. Και ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος αναφέρει πολλές άλλες αιτίες, για τις οποίες πειράζονται οι άνθρωποι τόσο στον ε΄ του λόγο, όσο και στον µη΄. Αναφέρει όµως ο ίδιος στο µη΄ λόγο γενικά, ότι «ο πειρασµός ωφελεί κάθε άνθρωπο… οι αγωνιστές πειράζονται για να προσθέσουν πλούτο στον πλούτο. Οι χαύνοι για να προφυλαχθούν από αυτά που τους βλάπτουν, αυτοί που κοιµούνται για να ξυπνήσουν και αυτοί που είναι µακριά για να πλησιάσουν τον Θεό· οι δε φίλοι του για να έχουν µεγαλύτερη παρρησία». Γι’ αυτό και ο άγος Ιωάννης ο ∆αµασκηνός στο µε΄ κεφάλαιο της Ορθοδόξου Πϊστεως, αφού είπε ότι οι πειρασµοί έρχονται στους δικαίους και τους αµαρτωλούς κατά συγχώρεσι ή παραχώρησι ή από εγκατάλειψι οικονοµική και πνευµατική, στο τέλος συµπληρώνει: «Πρέπει να γνωρίζουµε ότι όλα τα δυσάρεστα σε όσους τα δέχονται µε ευχαρίστησι, οπωσδήποτε προξενούν ωφέλεια».
