Η περιτομή δόθηκε στον Αβραάμ πριν από το νόμο, μετά από ευλογία και υπόσχεση του Θεού· ήταν σημάδι για να ξεχωρίζει αυτός και οι συγγενείς από τους ειδωλολάτρες, με τους οποίους ζούσαν μαζί. Και είναι ξεκάθαρο: όταν ο Ισραηλιτικός λαός περιπλανιόταν στην έρημο σαράντα χρόνια, έζησε μόνος του χωρίς ν’ αναμιχθεί με άλλο έθνος· και όσοι γεννήθηκαν εκεί,δεν περιτμήθηκαν. Περιτμήθηκαν, όταν ο Ιησούς (του Ναυή) τους πέρασε από τον Ιορδάνη και έγινε ο δεύτερος νόμος της περιτομής. Την εποχή, δηλαδή, του Αβραάμ δόθηκε ο νόμος της περιτομής και έπειτα σταμάτησε στην έρημο για σαράντα χρόνια.
Και πάλι, για δεύτερη φορά, ο Θεός έδωσε στον Ιησού το νόμο της περιτομής, μετά τη διάβαση του Ιορδάνη, όπως περιγράφεται στο βιβλίο Ιησού του Ναυή: «Εκείνη την εποχή ο Κύριος είπε στον Ιησού: Κάνε για τον εαυτό σου πέτρινα κοφτερά μαχαίρια και να κάνεις για δεύτερη φορά περιτομή στους γιους του Ισραήλ»· και λίγο παρακάτω (λέει): «Για σαράντα δύο χρόνια ο Ισραηλιτικός λαός περιφέρονταν στην έρημο της Βαττάρας και γι’ αυτό οι περισσότεροι μάχιμοι άνδρες, που είχαν φύγει από την Αίγυπτο, ήταν απερίτμητοι· επειδή δεν υπάκουσαν στις εντολές του Θεού, (ο Κύριος) όρισε ότι δεν θα τους αφήσει να δουν τη γη της επαγγελίας, την οποία ο Κύριος ορκίστηκε ότι θα δώσει στους πατέρες μας, γη που ρέει μέλι και γάλα.
Και στη θέση τους έβαλε τους γιους τους, στους οποίους ο Ιησούς έκανε περιτομή, επειδή ήταν απερίτμητοι λόγω της οδοιπορίας». Επομένως, η περιτομή ήταν σημάδι που ξεχώριζε τον Ισραηλιτικό λαό άπό τα ειδωλολατρικά έθνη, με τα οποία ζούσε μαζί. Ήταν μάλιστα τύπος του βαπτίσματος. Διότι, όπως η περιτομή αποκόπτει ένα αχρείαστο μέλος του σώματος, άχρηστο πλεόνασμα, έτσι και με το άγιο βάπτισμα αποκόπτουμε την αμαρτία.
Και είναι φανερό ότι η αμαρτία αποτελεί άχρηστο περίττωμα της επιθυμίας, αχρείαστη ηδονή· διότι είναι αδύνατο να μην έχει κανείς καμία επιθυμία ή να είναι τελείως άπειρος της ηδονής, αλλά εδώ είναι η άχρηστη ηδονή και άχρηστη επιθυμία, δηλαδή αμαρτία. Το άγιο βάπτισμα αυτήν αποκόπτει προσφέροντας σε μας ως σημάδι τον τίμιο σταυρό στο μέτωπο, χωρίς να μας ξεχωρίζει από τα έθνη –διότι όλα τα έθνη βαπτίσθηκαν και σφραγίσθηκαν με το σημείο του σταυρού–, αλλά σε κάθε έθνος διακρίνει τον πιστό από τον άπιστο.
Αφού, λοιπόν, η αλήθεια φανερώθηκε, ο τύπος και η σκιά δεν έχουν νόημα. Επομένως, τώρα η περιτομή είναι περιττή και αντίθετη στο άγιο βάπτισμα. «Διότι αυτός που περιτέμνεται, υποχρεώνεται να τηρήσει όλο το νόμο». Κι ο Κύριος, για να τηρήσει το νόμο, δέχθηκε την περιτομή. Και τήρησε όλο το νόμο και την αργία του Σαββάτου, για να συμπληρώσει και ανορθώσει το νόμο. Αφότου όμως βαπτίσθηκε και το Άγιο Πνεύμα φανερώθηκε μπροστά στους ανθρώπους να κατεβαίνει πάνω του με μορφή περιστεριού, από τότε έχει κηρυχθεί η πνευματική λατρεία και ζωή, και η βασιλεία των ουρανών.
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ 98. Περὶ τῆς περιτομῆς.
Ἡ περιτομὴ πρὸ νόμου ἐδόθη τῷ Ἀβραὰμ μετὰ τὰς εὐλογίας, μετὰ τὴν ἐπαγγελίαν, σημεῖον ἀποδιαστέλλον αὐτὸν καὶ τοὺς αὐτοῦ οἰκογενεῖς ἐκ τῶν ἐθνῶν, μεθ᾿ ὧν συνανεστρέφετο. Καὶ δῆλον· ὅτε γὰρ ἐν τῇ ἐρήμῳ τεσσαράκοντα ἔτη ὁ Ἰσραὴλ μόνος καθ᾿ ἑαυτὸν διέτριψεν οὐ συναναμεμιγμένος ἑτέρῳ ἔθνει, ὅσοι ἐν τῇ ἐρήμῳ ἐγεννήθησαν, οὐ περιετμήθησαν· ἡνίκα δὲ Ἰησοῦς διεβίβαζεν αὐτοὺς τὸν Ἰορδάνην, περιετμήθησαν, καὶ γέγονε δεύτερος νόμος περιτομῆς. Ἐπὶ Ἀβραὰμ γὰρ ἐδόθη νόμος περιτομῆς, εἶτα ἐπαύσατο ἐν τῇ ἐρήμῳ τεσσαράκοντα ἔτη.
Καὶ πάλιν ἐκ δευτέρου ἔδωκεν ὁ Θεὸς τῷ Ἰησοῦ νόμον περιτομῆς μετὰ τὸ διαβῆναι τὸν Ἰορδάνην, καθὼς ἐν τῇ βίβλῳ Ἰησοῦ τοῦ Ναυῆ γέγραπται· «Ὑπὸ δὲ τοῦτον τὸν καιρὸν εἶπεν Κύριος τῷ Ἰησοῦ· Ποίησον σεαυτῷ μαχαίρας πετρίνας ἐκ πέτρας ἀκροτόμου καὶ καθίσας περίτεμε τοὺς υἱοὺς Ἰσραὴλ ἐκ δευτέρου», καὶ μετ᾿ ὀλίγα· «Ἐπὶ τεσσαράκοντα γὰρ καὶ δύο ἔτη ἀνέστραπται Ἰσραὴλ ἐν τῇ ἐρήμῳ τῇ Βατταρίτιδι, καὶ διὰ τοῦτο ἀπερίτμητοι αὐτῶν ἦσαν οἱ πλεῖστοι τῶν μαχίμων, τῶν ἐξεληλυθότων ἐκ γῆς Αἰγύπτου, οἱ ἀπειθήσαντες ταῖς ἐντολαῖς τοῦ Θεοῦ, οἷς καὶ διώρισε μὴ ἰδεῖν αὐτοὺς τὴν γῆν τὴν ἀγαθήν, ἣν ὤμοσε Κύριος τοῖς πατράσιν ἡμῶν δοῦναι αὐτοῖς, γῆν ῥέουσαν γάλα καὶ μέλι.
Ἀντὶ δὲ τούτων ἀντικατέστησε τοὺς υἱοὺς αὐτῶν, οὓς Ἰησοῦς περιέτεμε, διὰ τὸ γεγενῆσθαι αὐτοὺς ἀπεριτμήτους κατὰ τὴν ὁδόν».
Ὥστε σημεῖον ἦν ἡ περιτομὴ ἀφορίζον τὸν Ἰσραὴλ ἐκ τῶν ἐθνῶν, οἷς συνανεστρέφετο. Τύπος δὲ ἦν τοῦ βαπτίσματος. Καθάπερ γὰρ ἡ περιτομὴ οὐ χρειῶδες μέλος ἀποτέμνει τοῦ σώματος, ἀλλὰ περίττωμα ἄχρηστον, οὕτω διὰ τοῦ ἁγίου βαπτίσματος τὴν ἁμαρτίαν περιτεμνόμεθα· ἡ δὲ ἁμαρτία δῆλον ὡς περίττωμα ἐπιθυμίας ἐστὶ καὶ οὐ χρειώδης ἐπιθυμία· ἀδύνατον γάρ τινα μηδ᾿ ὅλως ἐπιθυμεῖν ἢ τέλεον ἄγευστον ἡδονῆς εἶναι, ἀλλὰ τὸ ἄχρηστον τῆς ἡδονῆς ἤτοι ἡ ἄχρηστος ἐπιθυμία τε καὶ ἡδονή, τουτέστιν ἡ ἁμαρτία, ἣν περιτέμνει τὸ ἅγιον βάπτισμα παρέχον ἡμῖν σημεῖον τὸν τίμιον σταυρὸν ἐπὶ τοῦ μετώπου, οὐκ ἐξ ἐθνῶν ἀφορίζον ἡμᾶς –πάντα γὰρ τὰ ἔθνη τοῦ βαπτίσματος ἔτυχον καὶ τῷ σημείῳ τοῦ σταυροῦ ἐσφραγίσθησαν–, ἀλλ᾿ ἐν ἑκάστῳ ἔθνει τὸν πιστὸν ἀποδιαστέλλον τοῦ ἀπίστου.
Τῆς τοίνυν ἀληθείας ἐμφανισθείσης ἀνόνητος ὁ τύπος καὶ ἡ σκιά.
Ὥστε περιττὸν νῦν τὸ περιτέμνεσθαι καὶ ἐναντίον τοῦ ἁγίου βαπτίσματος. «Ὁ γὰρ περιτεμνόμενος χρεωστεῖ ὅλον τὸν νόμον τηρῆσαι»· ὁ δὲ Κύριος, ἵνα πληρώσῃ τὸν νόμον, περιετμήθη· καὶ πάντα δὲ τὸν νόμον καὶ τὸ Σάββατον ἐτήρησεν, ἵνα πληρώσῃ καὶ στήσῃ τὸν νόμον. Ἀφ᾿ οὗ δὲ ἐβαπτίσθη καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα τοῖς ἀνθρώποις ἐνεφανίσθη ἐν εἴδει περιστερᾶς καταβαῖνον ἐπ᾿ αὐτόν, ἔκτοτε ἡ πνευματικὴ λατρεία καὶ πολιτεία καὶ ἡ τῶν οὐρανῶν βασιλεία κεκήρυκται.
