Όλη µας η ζωή είναι ένας παντοτινός πόλεµος πάνω στη γη και πρέπει να πολεµούµε πάντοτε µέχρι το τέλος της ζωής, όπως είπαµε στο ιε΄ κεφάλαια του α΄ µέρους. Όµως η κύρια κι η πιο σπουδαία ηµέρα του πολέµου είναι κατά την τελευταία ώρα του θανάτου. ∆ιότι όποιος πέση κατά την ώρα εκείνη δεν µπορεί πλέον να σηκωθή. Και γι’ αυτό µη θαυµάσης. Γιατί αν ο εχθρός τόλµησε να πάη στον αναµάρτητο Κύριό µας στο τέλος της ζωής του, ίσως για να βρη και σε αυτόν κάποιο σφάλµα, όπως το είπε µόνος ο Κύριος, «έρχεται ο άρχοντας του κόσµου, αν και δεν έχει πάνω µου καµµία εξουσία» (Ιω. 14,30), πολύ περισσότερο τολµά να έρχεται στο τέλος της ζωής µας εναντίον µας που είµαστε αµαρτωλοί.113
Γι’ αυτό εκείνο που πρέπει να κάνης για να βρεθής τότε καλά ετοιµασµένος, είναι να το να πολεµής µε ανδρεία αυτό τον καιρό της ζωής που σου δόθηκε: γιατί εκείνος που πολεµεί καλά στη ζωή αυτή µε την καλή συνήθεια που έχει αποκτήσει, εύκολα κερδίζει την νίκη κατά την ώρα του θανάτου. Ακόµη να σκέπτεσαι πολλές φορές τον θάνατο µε προσοχή. Γιατί όταν έλθη θα φοβηθής λιγότερο και ο νους σου θα είναι ελεύθερος και πρόθυµος για τον πόλεµο. Οι άνθρωποι του κόσµου αποφεύγουν το λογισµό αυτό και την µνήµη του θανάτου, για να µη κόψουν την όρεξι και την επιθυµία που έχουν στα γήινα πράγµατα, στα οποία είναι προσκοληµµένοι και λυπούνται αν σκεφθούν ότι θα τα εγκαταλείψουν. Γι’ αυτό και δεν λιγοστεύει η άτακτη κλίσι που έχουν στα πράγµατα, αλλά αποκτάει περισσότερη δύναµι. Γι’ αυτό και όταν πρόκειται να χωρισθούν από τη ζωή αυτή και από τα τόσο αγαπητά τους πράγµατα, αισθάνονται µεγάλη και ανεκδιήγητη λύπη και δοκιµάζουν ένα µεγάλο πόνο.
Λοιπόν για να κάνης εσύ καλλίτερα αυτήν την απαραίτητη προετοιµασία, πρέπει µε το λογισµό σου να βρεθής µόνος σου µερικές φορές, χωρίς καµµία βοήθεια, εκτεθειµένος µέσα στις στενοχώριες του θανάτου και να σκεφθής εκείνα που µπορούν να σε πολεµήσουν τον καιρό εκείνο. Εδώ θα σου µιλήσω για την θεραπεία αυτών, για να µπορέσης να αντιµετωπίσης καλλίτερα εκείνην την τελευταία στενοχώρια. Γιατί το κτύπηµα εκείνο κι ο πόλεµος εκείνος που πρόκειται να γίνη µία φορά, όποιος πρόκειται να τον κάνη, πρέπει να τον γνωρίζει καλά, για να µη σφάλη κατά τη στιγµή εκείνη, διότι µετά δεν υπάρχει τόπος για διόρθωσι.
*****************************************************
113 Λέγει και ο Μέγας Βασίλειος στην ερµηνεία του ζ΄ ψαλµού εξηγώντας το "µήποτε αρπάση ως λέων την ψυχήν µου, µή όντος λυτρουµένου µηδέ σώζοντος", ότι και αυτοί οι γενναίοι αθλητές, όσοι πάλαιψαν µε τους δαίµονες σε όλη του τη ζωή και γλύτωσαν από τις παγίδες και τις επιθέσεις τους, στο τέλος όµως της ζωής τους εξετάζονται από τον αρχοντα του αιώνος, και αν βρεθούν να έχουν κάποιες πληγές ή µολυσµούς ή ρύπους της αµαρτίας, κρατούνται από αυτόν· αν όµως βρεθούν χωρίς πληγές και µολυσµούς, αναπαύονται ως ελευθεροι από το Χριστό. Μερικοί πάλι και εκείνο που είπε ο Θεός στον όφι, το ¨συ τηρήσεις αυτου (του ανθρώπου) πτέρναν", το ενόησαν αληγορικά ως εξής: Ότι ο ∆ιάβολος παρατηρεί πάντοτε το τέλος της ζωής του ανθρώπου και προσπαθεί να βρή κάποιο αµάρτηµα για να τον παραλάβη. Σηµαίνει δηλαδή η πτέρνα το τέλος της ζωής, γιατί και αυτή είναι το τέλος και το άκρο του σώµατος.
