γράφει η Άννα Μαργαρίτη
Ερχόμαστε να παραμείνουμε εδώ στη γη με σκοπό προκαθορισμένο. Να αφομοιώσουμε κατά τη διάρκεια της γήινης ύπαρξής μας το γίγνεσθαι, μέσω των εμπειριών, στο προσιτό για τον καθένα μας μέτρο, που δεν είναι προκαθορισμένο, ελπίζοντας ότι η ελλιπής γνώση θα πληρωθεί μέχρι τελειότητας, πέραν των ορίων της ύπαρξής μας.
Οι άνθρωποι διαφέρουν μεταξύ τους. Όμως η διαφορά δεν συνίσταται στην ουσία τους, αλλά σ΄αυτό που ο καθένας αντιλαμβάνεται από την ουσία του εαυτού του. Το τι αντιλαμβάνεται ο καθένας δεν είναι θέμα του νου, αλλά αφορά το πως χρησιμοποιεί ο καθένας αυτό το νου. Το σύμπαν, το όλον, η ουσία, η Αλήθεια, ούτως ή άλλως, δεν είναι συλληπτή από το όργανο νους. Όμως ο νους μπορεί να συλλάβει κάποια πλευρά, μεμονωμένη βέβαια, της Ουσίας.
Ποια όμως είναι η πραγματική όψη των πραγμάτων, δηλαδή του υπάρχοντος. Η πραγματική όψη του υπάρχοντος είναι η ουσία του, δηλαδή όχι το εξατομικευμένο αντικείμενο που το θεωρούμε ως μια απόλυτη και ξεχωριστή οντότητα, με μια μορφή και ένα όνομα. Δεν μιλάμε απλώς για για μια μορφή που έχει ένα όνομα. Το πραγματικό είναι το πέραν της μορφής και του ονόματος. Ο άνθρωπος μπορεί διανοητικά να φτάσει στο συμπέρασμα ότι όντως η ουσία των πραγμάτων είναι η πραγματικότητα, όμως αυτή η γνώση που προέρχεται από βιβλία φιλοσόφων δεν οδηγεί και στην σωστή αντίληψη, γιατί για να γίνει αυτό, για να αποκτήσουμε αυτή τη δυνατότητα, κατ' αρχήν βιωματικά θα συλλάβουμε αυτή την έννοια.
Παρατηρούμε σωστά για να οδηγηθούμε στη σωστή αντίληψη, αναγνώριση και κατανόηση της πραγματικότητας της φύσεως αυτών και της ουσίας τους. Γίνεται γνωστό δηλαδή ότι η φύση αυτή των αισθητών είναι εκ της γης, όλα τα αισθητά λοιπόν, θα επιστρέψουν και πάλι στη γη. Η επαφή μας με το εξωτερικό περιβάλλον γίνεται μέσω του νευρικού συστήματος. Το νευρικό σύστημα είναι αυτό που μας επιτρέπει να είμαστε σε επαφή με τον εξωτερικό κόσμο και να προσαρμοζόμαστε και να λειτουργούμε μέσα σ’ αυτόν. Προέκταση δε ή μάλλον εκτελεστικά όργανα είναι οι αισθήσεις μας.
Όμως η αποτύπωση των εικόνων και η επεξεργασία με τις ανάλογες αντιδράσεις είναι εργασία που κάνει ο νους. Μέσα από αυτό το σύστημα - αισθήσεις, νευρικό σύστημα, μνήμη, νους - αποκτούμε τη γνώση του χειροπιαστού, μέσω αυτού του δικτύου αισθήσεων, νεύρων και εγκεφάλου προσλαμβάνουμε τις πληροφορίες και σχηματίζουμε την όποια αντίληψη. Το πρόβλημα του ανθρώπου με το νου του είναι να σχηματίσει όσο το δυνατόν μια σωστή αντίληψη, που να εγγίζει δηλαδή την πραγματικότητα, την ουσία των πραγμάτων.
Δημιουργείται πρόβλημα από την άγνοια, την αδυναμία της παντελούς προσέγγισης, και από την εγωιστική τάση που κρύβεται στον καθένα μας και μας οδηγεί στην εγωιστική αντίληψη, ότι ο δικός μας νους είναι ο πλέον ικανός να ερμηνεύσει σωστά μια οποιαδήποτε βιωμένη αλήθεια ενώ ο νους των άλλων κάνει λάθη, ερμηνεύει λανθασμένα τις πληροφορίες που συνέλεξαν οι αισθήσεις κ.λ.π.
Είναι καιρός όμως να διερωτηθούμε ποιος τέλος πάντων είναι αυτός ο νους εργαλείο, ποιος τον χρησιμοποιεί και ποιος ορίζει τον τρόπο που θα χρησιμοποιηθεί. Είναι ένα εξάρτημα που ανήκει στο υλικό σώμα της μορφής και δεν μπορεί να βιώσει τίποτα μόνο του, απλώς δέχεται και εκτελεί μόνο επιταγές που έρχονται από εξωτερικά ερεθίσματα, που περνούν μέσω των αισθήσεων κατ΄ευθείαν στον εγκεφαλικό νου, και αντίθετα τα εσωτερικά ερεθίσματα περνούν κατ’ ευθείαν στο νου κι αυτός τα διοχετεύει στις αισθήσεις.
Ποιος χρησιμοποιεί το νου; Ποιος είναι εκείνος που ορίζει το πως ο νους αυτός θα εργασθεί; Αυτό είναι σαφές. Όταν πρόκειται για επιταγή που παίρνει ο νους από τον εξωτερικό κόσμο, τότε οι οδηγίες δίδονται από την ύλη και απευθύνονται στην ύλη. Όταν πρόκειται όμως για ερεθίσματα εσωτερικής φύσεως, τότε τα ερεθίσματα αυτά δεν συλλαμβάνονται αναγκαστικά και αυτόματα από τον εγκεφαλικό νου. Στον εξωτερικό κόσμο οι αυτοματισμοί απορρέουν από το ένστικτο αυτοσυντήρησης, είτε αμέσως με το αίσθημα που προκαλούν τα ερεθίσματα των αισθήσεων, είτε εμμέσως με το μηχανισμό της μνήμης, τη δημιουργία συνειρμών. Αν όμως κάποιος παρατηρεί χωρίς ακρίβεια, τότε δημιουργείται μια λανθασμένη, ατελής σχέση, δηλαδή λανθασμένη αντίληψη, ανάμεσα στον παρατηρητή και το παρατηρούμενο.
Εμποδίζεται να είναι ανοικτός ο άνθρωπος από την εγωιστική αντίληψη που στέκεται εμπόδιο στην σωστή πορεία του, σε κάθε καινούργια γνώση που είναι διαφορετική από εκείνη που ο ίδιος έχει αντιληφθεί και θεωρεί ότι είναι η μόνη σωστή. Ο εγωισμός, δηλαδή η εμπιστοσύνη που δείχνουμε στον εαυτό μας και η δύναμη ή η ικανότητα που προσδίδουμε σ’ αυτόν ως προς το να σχηματίζει τη μοναδική σωστή αντίληψη, μας δημιουργεί την ιδέα ότι έχουμε ιδιαιτερότητα έναντι των άλλων ανθρώπων, δηλαδή μια ιδιότητα που μας κάνει καλύτερους από τους άλλους.
Αυτό όμως δεν είναι σωστό, διότι μας κλείνει τον δρόμο και μας στερεί τις δυνατότητες να βελτιωθούμε, να εξελιχτούμε, διότι όλοι κατά την ουσία μας είμαστε ίδιοι, πτυχές, της θείας δύναμης, κι αυτό αποτελεί και το περιεχόμενο και την ουσία του εγωισμού. Όποιος όμως ανέβηκε στην εξελικτική κλίμακα μπορεί και να καθυστερήσει εξ αιτίας ενός ασήμαντου εμποδίου και κάποιος άλλος που βραδυπορούσε να τον ξεπεράσει. Ο θρίαμβος και η ήτα σε τελευταία ανάλυση, είναι πάντα στα χέρια του Θεού. Εκείνος συνέχει και κατευθύνει τα πάντα κι εμείς δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τους δρόμους Του.
Ένας άλλος ανασταλτικός παράγοντας της ολικής προόδου της εξέλιξης του ανθρώπου ο πιο σημαντικός είναι η υπερηφάνεια. Είναι η αδυναμία του να αποδεχθεί ότι υπάρχει πιο πάνω από αυτόν, κάτι διαφορετικό, πιο ισχυρό, πολύ πιο σημαντικό, κι αυτός δεν μπορεί να επιβληθεί ούτε καν να το κατανοήσει. Χωρίς όμως αυτή την αποδοχή δεν μπορεί να προχωρήσει, δεν μπορεί να ξεκινήσει καν. Γιατί αυτή η υπερηφάνειά του στερεί την οποιαδήποτε δυνατότητα να δει τη σωστή διάσταση των πραγμάτων αφού πάντοτε θέλει να στηρίζεται στην δική του άποψη, σκέψη, και δεν είναι ποτέ ανοιχτός στον πέρα από αυτόν απέραντο και απύθμενο κόσμο. Οφείλει μεν να είναι ταπεινός, αν και η ταπεινότητα αυτή ούτε ο σκοπός ούτε το τέρμα είναι. Άσχετα λοιπόν με το τι επιδιώκει αυτό που οφείλει είναι να παρατηρεί, να περιγράφει ότι συλλαμβάνει ο νους του μεταφράζοντάς τα στη γλώσσα των ανθρώπων, ώστε το εγώ να τεθεί στην υπηρεσία της Αλήθειας. Αν ο νους αξιολογεί, συμπληρώνει ή κρίνει την αλήθεια, τότε υπάρχει ένα εγώ που οφείλει να εξαφανιστεί.
Η συνείδηση λειτουργεί δια μέσου κάθε μορφής. Η συμπεριφορά και η λειτουργία κάθε μορφής γίνεται σύμφωνα με την ουσιώδη φύση στην οποία ανήκει η μορφή. Ούτε δυο όντα δεν είναι όμοια, επειδή οι μεταλλάξεις και οι συνδυασμοί εκατομμυρίων αποχρώσεων, δημιουργούν τρισεκατομμύρια μορφές, χωρίς η φύση, έστω δυο μορφών να είναι ίδια. Όμως όλα όσα εντυπώνονται μέσα μας δεν είναι παρά οι σκιές των σκιών. Πόσο διαφορετική θα ήταν η ιδέα μας για τη ζωή, αν γνωρίζαμε έστω και τη φαινομενική της όψη, όχι μέσω του νου και των αισθήσεων, αλλά απευθείας με παρατήρηση της συνείδησης. Μόνο οι Άγιοι το πετυχαίνουν και βέβαια είναι μια αλήθεια ζωτικής σημασίας στην πρακτική ζωή.
Δεν μπορούμε να συλλάβουμε την πραγματικότητα παρά μόνο μέσα από το θεμέλιο της ταπεινότητας, που συγχρόνως μας δίνει και το ερέθισμα να ακούσουμε καινούργιες ιδέες. Η ταπεινότητα μας πείθει να εγκαταλείψουμε σιγά-σιγά την ενστικτώδη βεβαιότητα ότι έχουμε δίκιο στις απόψεις μας και να μαθαίνουμε να αναλύουμε τον εαυτό μας πριν κρίνουμε, απορρίψουμε ή καταδικάσουμε κάποιον άλλο. Όταν δεν μπορώ να είμαι βέβαιος ότι η άποψή μου είναι ορθή, γιατί να απορρίψω την άποψη του άλλου και να μη σκεφτώ ότι είναι δυνατό κάτι να μη το κατανοώ, να μην το γνωρίζω και επομένως να μην μπορώ να συλλάβω τα μηνύματά μου.
Ο εγκέφαλος και το νευρικό σύστημα μπορούν να τεθούν στην υπηρεσία της ψυχής του ανθρώπου ώστε να αποκτήσουν τη δυνατότητα της σύλληψης και της εμπειρίας αφηρημένων ιδεών, διότι βαθμιαία δομούνται όλα εκείνα τα όργανα που γίνονται φορείς και εργαλεία της ψυχής, η οποία ψυχή συμβάλλει στην ανθρώπινη εξέλιξη, στη συντήρηση του κόσμου, στη διατήρηση ή και τη διάσωση της αρμονίας του σύμπαντος. Τι ονομάζουμε εμπειρία; Είναι η αντίδραση που προκαλείται στο νου από εξωτερικά ή εσωτερικά ερεθίσματα που διοχετεύονται άμεσα ή έμμεσα στον εγκεφαλικό νου μέσω των αισθήσεων. Όταν ο νους βοηθούμενος από τη συνείδηση αναπλάσει την εικόνα, όνους είναι που ανακαλεί την εμφάνιση του χωρίς να επενεργούν οι αισθήσεις, (αυτή είναι η μνημονική αντίληψη.)
Ναι μεν η εμπειρία ακολουθεί το δρόμο αισθήσεις αντίληψη-εγκεφαλικός νους, όμως το ερέθισμα θα βιωθεί αποκλειστικά και μόνο μέσω της συνείδησης, γιατί μόνο η συνείδηση μπορεί να βιώσει πόνο, ή χαρά, αφού δεν δοκιμάζει κανείς τον πόνο ή τη χαρά, αλλά τα υφίστανται ως εμπειρία. Η ψυχή μας, δηλαδή το Ανώτερο Εγώ μας, δεν μπορεί να υφίστανται οποιαδήποτε εμπειρία, γιατί είναι καθαρή υποκειμενικότητα, χωρίς το παραμικρό ίχνος αντικειμενικότητας, και μόνο ένα αντικείμενο μπορεί να υποφέρει. Το κατώτερο εγώ μας δηλαδή η προσωπικότητα υφίσταται τις εμπειρίες. Πολλοί δεν μπορούν να δεχθούν ότι η προσωπικότητα μας οφείλει να σβήσει, κι από εδώ αρχίζουν όλα τα προβλήματα, όμως κάθε αντίδραση σε μια εμπειρία, σε ένα ερέθισμα μόνο δια της συνειδητοποίησης της μπορεί να γίνει αντιληπτή ως γεγονός που έλαβε χώρα.
Τελικά το σώμα είναι απλώς το όργανο δια μέσου του οποίου δοκιμάζεται η εμπειρία, την εμπειρία όμως την υφίσταται η συνείδηση. Αυτή η συνείδηση, εκτός των άλλων, είναι η αποθήκη όλων αυτών που συλλέγονται από τον εξωτερικό κόσμο. Στη διαδικασία αυτή η συνείδηση στρέφεται προς τα μέσα, μεταφέρει τις ιδέες που δημιούργησε από τις αντιλήψεις, προσθέτει στοιχεία από το περιεχόμενο της και συνδέει τα πράγματα μεταξύ τους με σχέσεις αιτίας – αποτελέσματος, αρχίζει να δημιουργεί συμπεράσματα και όταν σχηματίζει κάποιο συνειρμό, δηλαδή μια αυθόρμητη επαναγωγή μιας παράστασης, η οποία προκαλείται από κάποια άλλη με την οποία κατά κάποιο τρόπο συνάπτεται, αρχίζει σταδιακά να προβλέπει τα δυσάρεστα ή ευχάριστα αποτελέσματα από τα ερεθίσματα που ήδη έχουν τύχει κάποιας επεξεργασίας και έχουν αποθηκευθεί στη μνημονική αντίληψη.
Το 2ο μέρος του άρθρου ΝΟΥΣ – ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ – ΑΝΤΙΛΗΨΗ διαβάστε το εδώ
