γράφει η Άννα Μαργαρίτη
Ο άνθρωπος χρειάζεται ατομικά (ψυχικά), προσωπικά, πνευματικά και φυσικά να αποκτήσει κάθε είδους εμπειρία και συναίσθημα που προσφέρει το πολύπτυχο και διαφοροποιούμενο σύμπαν, διότι μέσα σ’ αυτό βρίσκεται κρυμμένο το νόημα της Αλήθειας.
Όταν βιώσει στη ζωή του την αγάπη, την φιλία, τον έρωτα, τον πόθο, τη συζυγική ζωή ή ακόμα και την ασθένεια, τότε θα εννοήσει ότι κάθε εμπειρία έχει δύο όψεις. Όμως κάθε εμπειρία που βιώνεται έχει δυο όψεις: Μια φυσιολογική δηλαδή αυτή που αντιστοιχεί στην ουσία του ανθρώπου και μια όψη πάνω από την ύλη, που αντιστοιχεί στην ουσία του ανθρώπου, το θείο σπινθήρα που δυνάμει υπάρχει μέσα μας και που ενεργοποιείται όταν ο άνθρωπος δια του υποστατικού πνεύματος, ξεπερνάει την γήινη πραγματικότητα, υπερβαίνει το τείχος του χρόνου και διαρρηγνύει τα δεσμά του χώρου. Όταν λοιπόν ο άνθρωπος αποκτήσει όλες τις εμπειρίες των ανθρώπινων πεδίων θα μπορέσει ενόσω απελευθερώνεται ξεφεύγοντας από το δίκτυο των εμπειριών να προσεγγίσει το θείο, δηλαδή την έννοια του ανώτατου, που ξεπερνά τα όρια της ύλης και της ανθρώπινης μεμονωμένης εμπειρίας, να προσεγγίσει την απέραντη τελειότητα που δεν έχει αρχή και τέλος.
Εκτός από την ατομική εξέλιξη οι εμπειρίες που βιώνονται με σωστό τρόπο υποβοηθούν στην ανάπτυξη του νοητικού επιπέδου αλλά και στην ενεργοποίηση της δύναμης υφισταμένης υποστατικής αρχής. Αλλά ποιος είναι ο σωστός τρόπος της βίωσης των εμπειριών; Ο σωστός τρόπος βίωσης θεωρείται ο τρόπος που παρέχει τη δυνατότητα σε κάποιον να αντιλαμβάνεται, να αναγνωρίζει και στη συνέχεια να κατανοεί, τα συμβάντα από τα οποία προέρχονται τα ερεθίσματα με τη μεγαλύτερη δυνατή προσέγγιση της πραγματικότητας.
Το να αντιληφθεί κανείς σωστά τα γεγονότα, δεν είναι θέμα μόνο του νου, δηλαδή της ποιότητας και των δυνατοτήτων του, αλλά της χρήσεως που κάνει ο καθένας μας του εγκεφαλικού του νου. Με άλλα λόγια, το σύμπαν, δηλαδή το Όλον, η Αλήθεια δεν είναι συλληπτό από τον ανθρώπινο νου, ο νους του καθενός μας έχει τη δυνατότητα να αντιληφθεί ενδεχομένως μια μεμονωμένη πλευρά της αλήθειας, όμως, το ότι όλες οι πλευρές της αλήθειας που συλλαμβάνουν ή αντιλαμβάνονται τα άτομα, μπορούν να έχουν δύο ταυτιζόμενες όψεις, α) μια πραγματική όψη και β) μια φανταστική, κοντινή ή ξένη στην πραγματικότητα, όπως όπως την αντελήφθηκαν τα άτομα και την απέδωσαν αλλοιωμένη στην νόηση λόγω μιας λανθασμένης μετάφρασης στη γλώσσα των αισθήσεων και του νου και επομένως, ενώ ο άνθρωπος νιώθει ή βιώνει σωστά την παρατηρούμενη πλευρά της αλήθειας, τη μεταφράζουν και την εξηγούν στον εαυτό τους διαφορετικά, λόγω λανθασμένης αντίληψης. Όλη η εργασία του ανθρώπου στην γήινη ύπαρξή του συνοψίζεται στο να σχηματίσει ορθή αντίληψη, αναγνώρισης και κατανόησης.
"Η γέννησή μας και η μετέπειτα παραμονή μας στη γη, αποτελεί μια δημιουργική διαδικασία κατά της οποίας αφομοιώνουμε το είναι, στο μέτρο που είναι προσιτό στον καθένα μας, ελπίζοντας ότι η μη τελειωθείσα εδώ στη γη γνώση, θα πληρωθεί μέχρι τελειότητας, πέρα από τα όρια της μορφής που έχει λάβει η ύπαρξη ως τώρα. Όταν όλες οι εμπειρίες, που βιώθηκαν από μας, ενωθούν στο πνευματικό επίπεδο, σ’ ένα κέντρο που θα είναι η υπόστασή μας, όταν αφομοιωθούν από μας, τότε αρχίζουμε να κατανοούμε τη σημασία του ονόματος του Σωτήρος". (Σωφρόνιος, περί προσευχής, σελ. 127.)
Πέρα όμως από τη δυνατότητα που έχει ο καθένας να χρησιμοποιήσει τον εγκεφαλικό νου ως εργαλείο για να αντιληφθεί τον γύρω και πέρα απ’ αυτόν κόσμο, έχει υποχρέωση να κατευθύνει το νου του σύμφωνα με τη διδασκαλία του λόγου που περιέχεται στα Ευαγγέλια, στις Πράξεις, τις Επιστολές και που γίνεται αντιληπτός από την αναγνώριση των βιβλίων εκείνων που στο πέρασμα των αιώνων μας κληροδότησαν οι Πατέρες της Εκκλησίας μας.
Όμως, το διάβασμα ή η μόρφωση πολλές φορές αμβλύνουν τις αισθήσεις, γιατί δεν τις αφήνουν να λειτουργήσουν φυσιολογικά, αλλά τους επιβάλλουν ένα τρόπο θεώρησης, ερμηνείας ή αντίληψης των πηγών των ερεθισμάτων, που είναι παραμορφωτικός. Η μόρφωση και το διάβασμα έχουν αξία μόνο όταν βοηθούν να εκλεπτυνθούν οι αισθήσεις και να γίνουν πιο ευαίσθητες για να συλλάβουν τη Θεία Αρμονία. Χωρίς όμως, να αφαιρούν από τα άτομα τη φυσική αγνότητα και την αγνή επιθυμία επικοινωνίας με το σύμπαν. Η γνώση είναι μέσο απελευθέρωσης μόνο όταν οδηγεί στην απαλλαγή από τα πράγματα και όχι όταν φορτώνει το νου με νέα πράγματα που δεν χρησιμεύουν ως μέσο, αλλά ως σκοπός.
Το διάβασμα έχει αξία μόνο ως ερέθισμα ως υλικό για σκέψη, δεν καλλιεργεί το νου, μόνο η σκέψη μπορεί να το κάνει αυτό. Το διάβασμα έχει αξία ως ερέθισμα ως υλικό για σκέψη. Η νοητική κατάσταση του ανθρώπου δεν οφείλεται τόσο στο διάβασμα όσο στο βαθμό ανάπτυξης. Εξ’ άλλου, η αξία των σκέψεων που διαβάζει κανείς στα βιβλία εξαρτάται από το βαθμό της κατανόησής τους και της χρήσης που τους κάνει κάποιος. O νους μπορεί να γεμίσει από λέξεις, έννοιες και συλλογισμούς, αλλά αν δεν ύπαρξη σκέψη, δεν επιτυγχάνεται ούτε κατανόηση, ούτε αφομοίωση και επομένως δεν αναπτύσσεται η νόηση. Αυτό αποδεικνύουν οι στρατιές των αποφοίτων οι οποίοι μετά την αποφοίτησή τους και τη μελέτη τόσων βιβλίων δεν είναι ικανοί να εκφράσουν συνήθως ούτε μια ενδιαφέρουσα σκέψη. Διαβάζουμε λοιπόν λιγότερο και σκεπτόμαστε περισσότερο.
Διαφορετικό όμως είναι το ζήτημα όπου αφορά την αναγνώριση των γραφών. Γιατί αυτός που ζητά το νόημα της γραφής δεν προβάλλει το δικό του καλό ή κακό νόημα, αλλά να έχει τη γραφή ως δάσκαλο και όχι τις δικές του σκέψεις και των άλλων. Είναι κάτι παρόμοιο με την πίστη, δηλαδή απλώς την κατανοείς, ή όχι, πάντοτε όμως χωρίς συλλογισμούς. Στη συγκεκριμένη περίπτωση η γνώση δεν είναι ανάλογη με τη σκέψη, αλλά με την κατανόηση, και τη δεκτικότητα του νου του καθενός.
Στην αιώνια πορεία και περιπέτειά της η ανθρώπινη ψυχή στην επίγεια ζωή της, οποιοδήποτε δρόμο κι αν ακολουθήσει, είτε εκείνον της καρδιάς, είτε εκείνον της επιστήμης, είτε εκείνον του πνεύματος, είτε δρα συνειδητά γιατί καταλαβαίνει την μη αλήθεια και την απορρίπτει, είτε ασυνείδητα με γνώμονα την πίστη ή απλώς ακολουθεί τη φυσική της τάση, της αδιαφορίας προς την υλική ζωή, οφείλει κυρίως να μπορεί να καταλαβαίνει σε όλες τις ηλικίες όλο και περισσότερα πράγματα και κυρίως να μένει ανοικτή για να δει και να καταλάβει.
Πολλοί όμως κλείνονται και κλειδώνονται στον εαυτό τους και δεν θέλουν, όχι δεν μπορούν να αλλάξουν. Επαναλαμβάνουν διαρκώς: κοίταξε εγώ το ξέρω αυτό κι ας μην το έχω διαβάσει, ενώ εσύ που διαβάζεις και σκέπτεσαι δεν το ξέρεις. Επίσης χάνουν τη ικανότητα να κρίνουν τον εαυτό τους και τους άλλους, όσο κι αν τα πράγματα είναι αντικειμενικά, τα κρίνουν όλα εγωκεντρικά σύμφωνα με αυτό το εγώ που έχουν σχηματίσει. Φυσικά πρόκειται για το μέσο και κατώτερο τύπο ανθρώπου, που στοιχίζει όμως τις ατελείωτες γραμμές της συντριπτικής πλειοψηφίας των συνανθρώπων μας. Πάνω από αυτό το επίπεδο η παρατήρηση και δια μέσου αυτής προσπάθεια διαμόρφωσης ορθής αντίληψης παραμένει σ’ όλες τις ηλικίες δυνατή όπως και η αλλαγή επίσης.
Είμαστε πτυχές της δύναμης του Θεού, έχουμε πάρει μια μορφή κι ένα όνομα για να επιτελέσουμε το έργο, όμως το κάθε ον είναι μια διαφορετική πτυχή του Όλου και από αυτό προκύπτει ότι δεν υπάρχει ομοιότητα ανάμεσα στα όντα. Ούτε καλύτερη ούτε χειρότερη πτυχή, απλώς διαφορετική, που απαρτίζεται όμως από τα ίδια συστατικά, σε βαθμό ώστε το ανώτερο Εγώ μιας μεγαλοφυΐας να διαφέρει βέβαια από το Εγώ ενός αγροίκου ηλίθιου ή αμαθή, όμως η διαφορά αυτή είναι ποσοτική και όχι ποιοτική. Η διαφορά μειώνεται ή επαυξάνεται στην εκδήλωση στο γήινο επίπεδο της διάνοιας.
Η εκδήλωση αυτή αυξομειώνεται ανάλογα με τη φυσιολογική ή μη λειτουργία του εγκεφάλου, των νευρικών κυττάρων κ.λ.π. που είναι οι φορείς του εγκεφαλικού νου.
Η φλόγα ανάβει για όλους όμως η ένταση της φλόγας εξαρτάται και από το υλικό του φιτιλιού και από την καύσιμη ύλη. Ένας άλλος βασικός παράγοντας που διαφοροποιεί τα πάντα είναι η ίδια ή ανθρώπινη προσπάθεια, που αναπτύσσει τη νόηση και γενικά η ικανότητα του ατόμου για την αναγνώριση και κατανόηση των πραγμάτων μέσω μιας σωστής αντίληψης. Χωρίς προσπάθεια το φως θα θαμπώσει, το ίδιο θα συμβεί και αν ο εγκέφαλος και οι άλλοι φορείς του νου, είναι ατελείς και ο νους αγύμναστος, το θαμπό φως θα εμποδίζει τη διάνοια να στραφεί προς τον έξω κόσμο.
Ο ανώτερος Εαυτός μας δύσκολα εκδηλώνεται στο ανθρώπινο ή φυσικό πεδίο. Κάποιες στιγμές μόνο φωτίζεται το σκοτάδι ή το ημίφως στο οποίο ζούμε από τις εκλάμψεις των ανώτερων περιοχών. Η εμφάνιση διαφόρων δημιουργικών διανοιών κατά καιρούς στο ανθρώπινο πεδίο, δεν οφείλεται στην τυφλή τύχη, ούτε σε έμφυτες ικανότητες από κληρονομημένες τάσεις, αλλά στην αφομοίωση των διαδοχικών ατομικών εμπειριών που είχε το Εγώ στην μακραίωνη πορεία του. Όταν ο άνθρωπος αρχίζει να να ανυψώνεται στο νοητικό κόσμο, αποκτά σίγουρα μια καινούργια δύναμη. Αρχίζει να υπερβαίνει σταδιακά τους φραγμούς του χώρου και του χρόνου και να βρίσκεται εκεί που θέλει. Φτάνει στην περιοχή εκείνη που οι αριθμοί, η ποσότητα, η γνώση, οι απόψεις, η αντιδικία αποτελούν προσβολή για την Αλήθεια.
Όλα είναι ρευστά, χωρίς όρια, χωρίς περιορισμούς, ενωμένα. Αφήνει τον εαυτό του να ξεφύγει από την παγίδα να προσπαθεί να εξουσιάζει τους άλλους, αλλά να εξουσιάζεται από τους άλλους. Παύουν να τον απασχολούν τα πρέπει και οι πράξεις του είναι συνέπεια της ελεύθερης βούλησής του και όχι συμμόρφωση στο Νόμο ή για την απόλαυση μελλοντικών απολαβών. Ο οποιοσδήποτε άνθρωπος μπορεί να μοχθεί προς αυτή την κατεύθυνση, αν φυσικά έχει την ανάλογη επιμονή και υπομονή. Μπορεί να προσπαθεί να ζει περισσότεροι στον αιώνιο εαυτό του και να αποσύρει τη σκέψη του και την ενέργεια του από τα κοινότοπα και πρόσκαιρα ενδιαφέροντα της καθημερινής ζωής. Στην προσπάθειά του αυτή είναι βέβαιον ότι αυτός που ακολουθεί μια τέτοια κατεύθυνση, καθ’ οδόν θα δεχθεί βοήθεια.
Η θεία δύναμη με τη μορφή της θείας Πρόνοιας, της επέμβασης δηλαδή του θείου στην προσωπική ζωή του καθενός, θα τον ακολουθεί. Άγγελοι ειρήνης, πιστοί φύλακες και οδηγοί της ψυχής και του σώματος του θα τον υποβαστάζουν και θα τον καθοδηγούν. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι γινόμαστε αφηρημένοι, ονειροπαρμένοι και ακατάστατοι, αντίθετα, οποιαδήποτε απαίτηση που μπορεί να προβάλει ο κόσμος γύρω του θα εκπληρώνεται όσο γίνεται πιο τέλεια. Δεν εργάζεται αδέξια ούτε αφήνει την εργασία του μισοτελειωμένη. Γι αυτόν το καθήκον είναι πραγματικά καθήκον και όσο υπάρχουν απαιτήσεις οι όποιες θα εκπληρωθούν από τον ίδιο θα κάνει το χρέος του, αλλά μόλις η σκέψη του ελευθερώνεται από τις ενασχολήσεις του, η σκέψη ανοίγει τα φτερά της προς τη μόνιμη την αιώνια ζωή. Αυτός είναι ο θρίαμβος του!
Ολόκληρος ο κόσμος ένα τεράστιο εξελικτικό σύνολο, και η θέση σου, θέση συμπαραστάτη και βοηθού της εξέλιξης. Αλλά πέραν από την επίγεια ζωή ο εξελισσόμενος ο ανοικτός σε όλα και ως εκ τούτου δεκτικός, ωφελείται τα μέγιστα από τον ορθό τρόπο ζωής, δηλαδή την ορθή αντίληψη και κατανόηση των πραγμάτων στην ουσία τους. Αν κατά τη διάρκεια της επί γης ζωής σκέπτεται με ανιδιοτέλεια, προσφέρει αγάπη σ’ εκείνον που τη χρειαζεται, θυσιάζεται για να υπηρετήσει κάτι, και δημιουργεί κάτι ανθεκτικό και ικανό να επιβιώσει, κάτι που περιέχει στη φύση του ένα μέρος του ανώτερου κόσμου. Κάθε πράξη αγάπης, κάθε θυσία και προσφορά στον πλησίον, κάθε ευγενική και ανιδιοτελής ενέργειά μας, εξαγνισμένη, περνά και ενσωματώνεται στο απόλυτο μέρος της ψυχής μας και συμβάλει στην κάθαρση και τον εξαγνισμό της. Γιατί εκεί στο απόλυτο μέρος της ψυχής αποθηκεύονται όλα εκείνα που είναι εναρμονισμένα με το Λόγο, που είναι υψηλά αρμονικά και επομένως ανθεκτικά-αιώνια κι αυτό ελπίζει και λειτουργεί και μετά το θάνατο κατά τρόπο ώστε να συνδυάσει η ψυχή αυτό που βίωσε στο σύνολο του χώρου και του χρόνου.
"Μαρία δε την αγαθήν μερίδα εξελέξατο, ήτις ούκ αφαιρεθεί απ’ αυτής". Λουκάς, κεφ.Ι.42.
Η προσήλωση στο Λόγο είναι η εκλογή της αγαθής μερίδος, και εντεύθεν ο έπαινος της Μαρίας, αλλά και η αμοιβή της, διότι: "τον Λόγον καλώς ημπορεύθει" Ματθαίος κεφ. Ιγ’ 46. Και η αμοιβή αυτή δεν θα αφαιρεθεί απ’ αυτής στην αιωνιότητα. Έτσι κτίστηκε η ανθρώπινη ψυχή και ο νους δια μέσου του οποίου μπορεί να εκφραστεί η ψυχή, απλή, άυλη ασχημάτιστη για να έχει εικόνα και ομοίωση προς τον άυλο και ανίδεο και ασχημάτιστο Δημιουργό της. "Κατ’ εικόνα γαρ φησί καί ωμοίωσιν εποίησεν ο Θεός τον άνθρωπο" Γένεση Α'21. 27. και εν συνέχεια δια της ομοιώσεως τούτης να ενωθεί μετά του αρχετύπου.
Όλος ο καλός αγώνας λοιπόν συνίσταται ώστε να εξαλειφθεί από το νου κάθε σχήμα, κάθε είδος, κάθε νόημα, που έχει εντυπωθεί σ’ αυτόν, για να γίνει απλούς, ανίδεος, ασχημάτιστος και άμορφος κι έτσι στην κατάσταση αυτή να επιστρέψει στην πηγή του , αυτή είναι η επιστροφή περί της οποίας είπε ο Κύριος:
"Αμίν λέγω υμίν εάν μή στραφήτε και γένητε ώς τά παιδία, ού μή εισέλθετε είς τήν βασιλείαν των Ουρανών".