Γράφει η Αλίκη Δαμασκηνού
Για να γίνει πιο εύκολη η κατανόηση, θα αρχίσουμε από το φυσικό σώμα, γιατί όλοι ξέρουν τι ακριβώς είναι το φυσικό σώμα, όλοι έχουν να κάνουν μαζί του: είναι ορατό, απτό, μια πραγματικότητα για την οποία δεν μπορούμε να αμφιβάλουμε.Το ιδανικό του φυσικού σώματος είναι η υγεία, η ζωή. Τίποτα δεν είναι πιο πολύτιμο και πιο ουσιώδες από την καλή υγεία, την ευρωστία, το σφρίγος. Για να έχει αυτή τη ζωτικότητα το σώμα, είναι αναγκαίο να τρέφεται με όλων των ειδών τις τροφές: στερεές, υγρές και αέριες. Αν δεν πάρει αυτές τις τροφές, πεθαίνει. Όλοι χωρίς να έχουν πάει σε πανεπιστήμιο, ξέρουν ότι για να υπάρχουν, για να ζουν, πρέπει να τρώνε. Ακόμη και τα παιδιά το γνωρίζουν αυτό. Αλλά για να εξασφαλίσουν αυτή την τροφή χρειάζονται χρήματα.
Σταθείτε όμως, αυτό που σας φαίνεται τόσο αυτονόητο στο φυσικό επίπεδο, ποτέ δε σας πέρασε από το μυαλό ότι το συναντάμε και στα άλλα επίπεδα. Η θέληση, η καρδιά, η νόηση, η ψυχή και το πνεύμα, τείνουν κι αυτά προς κάποιο στόχο και για να πετύχουν αυτό το στόχο έχουν ανάγκη τροφής. Για ν΄αποκτήσουν αυτή την τροφή χρειάζονται χρήματα και μάλιστα χρήματα τα οποία δεν κερδίζονται παρά μόνο με την επιτέλεση μιας ορισμένης εργασίας. Όταν βάλουμε καλά στο μυαλό μας αυτό, θα κρατάμε στα χέρια μας το κλειδί, τόσο της φυσικής όσο και της ψυχικής ζωής του ανθρώπου.
Βέβαια, το φυσικό σώμα είναι το δοχείο όλων των άλλων αρχών, των πιο λεπτών. Η ψυχή και το πνεύμα, για παράδειγμα, δε βρίσκονται πραγματικά μέσα στο φυσικό σώμα, αλλά εκδηλώνονται μέσω εκείνου...διαμέσου του εγκεφάλου, του πλέγματος, των ματιών... για παράδειγμα, κοιτάμε κάποιον με πολλή αγάπη, με πολλή αγνότητα, με πολύ φως. Ποιος εκφράζεται μέσω των ματιών μας; Tα μάτια ανήκουν στο φυσικό σώμα, αλλά αυτός που εκδηλώνεται, αυτός που χρησιμοποιεί τα συγκεκριμένα μέσα έκφρασης, ποιος είναι; Μπορεί να είναι η ψυχή, μπορεί να είναι το πνεύμα, μπορεί να είναι ο Θεός ο ίδιος...
Αν ρίξετε σε κάποιον ένα άγριο βλέμμα ή του πείτε φριχτά λόγια και τον κάνετε να αρρωστήσει, να πέσει στο κρεβάτι, είναι εχθρικές δυνάμεις που σας χρησιμοποίησαν και τον κεραυνοβόλησαν. Το φυσικό σώμα λοιπόν, είναι συχνά απλώς όργανο δυνάμεων, άλλοτε καλών, άλλοτε κακών, που υπάρχουν είτε μέσα του είτε έξω από αυτό.
Ας ασχοληθούμε τώρα με την ψυχή. Γύρω από αυτή την έννοια επίσης επικρατεί στους ανθρώπους μεγάλη σύγχυση και μεγάλη άγνοια! Όταν μιλάς με κάποιον για την καρδιά για το μυαλό για την θέληση, μόλις και μετά βίας καταφέρνει να υπάρξει αμοιβαία κατανόηση. Στην περίπτωση της ψυχής όμως... Όλοι έχουμε διαβάσει πολλά βιβλία αλλά δεν μας ικανοποιούν οι ορισμοί και οι εξηγήσεις που δίνονται. Όσο για τις δοξασίες της επιστημης επί του θέματος ούτε το συζητάμε: Διαγράφει τελείως την ψυχή, διατεινόμενη ότι στην πραγματικότητα ότι η ψυχή δεν υπάρχει, αλλά περιορίζεται σε ένα σύνολο διαδικασιών που εξηγούνται από την φυσιολογία.
Ίσως να εκπλαγείτε, αλλά το ιδανικό της ψυχής, αυτό που επιζητά, δεν είναι ούτε την γνώση, ούτε το φως, ούτε ευτυχία. Ιδανικό της ψυχής είναι να έχει χώρο, να απλώνεται στο άπειρο, καθώς δε χρειάζεται παρά μόνο ένα πράγμα: να διαστέλλεται, να διευρύνεται, να εξαπλώνεται, μέχρι να έρθει να αγκαλιάσει το άπειρο. Αν την περιορίσουμε αισθανεται δυστυχισμένη. Η ψυχή του ανθρώπου επίσης είναι ένα τόσο δα μέρος της Παγκόσμιας ψυχής και μέσα μας αισθανεται τόσο περιορισμένη, τόσο πολύ πνίγεται, που μόνη της επιθυμία είναι να μπορέσει να απλωθεί στο χώρο. Επικρατεί συνήθως η άποψη ότι η ψυχή χωράει ολόκληρη μέσα στον άνθρωπο. Στην πραγματικότητα όμως δεν συμβαίνει αυτό. Μόνο ένα μικρο τμήμα βρισκεται μέσα στον άνθρωπο και το υπόλοιπο βρίσκεται έξω απ' αυτόν και ζει ανεξάρτητα, μέσα στον συμπαντικό ωκεανό. Καθώς όμως η συλλογική ψυχή έχει τα σχέδιά της για μας και καθώς επιθυμεί να έχει την δυνατότητα να μας εμψυχώσει, να μας ζωντανεύει, να μας κάνει πιο ωραίους, ασχολείται μαζί μας προσπαθώντας να μπει μέσα μας και να μας διαποτίσει όλο και περισσότερο.
Η ψυχή μας δεν είναι περιορισμένη σε μας τους ίδιους είναι κάτι το πολύ ευρύτερο, όπως ακριβώς το πραγματικό είναι μας και το ανώτερο εγώ μας, δεν είναι αυτό το ασήμαντο εγώ που γνωρίζουμε, πάρα ένα ον πολύ πολύ πιο ισχυρό. Όσο για την ψυχή αυτή ξεπερνά στο άπειρο αυτό που μπορούμε εμείς να διανοηθούμε ότι είναι. Υπάρχει εξωτερικά από το φυσικό σώμα, κι έτσι μπορεί να απομακρυνθεί από αυτό, να ταξιδέψει, να επισκεφτεί άλλες περιοχές του διαστήματος και μακρινές οντότητες...
Αυτό λοιπόν το τμήμα της συλλογικής ψυχής το οποίο βρίσκεται μέσα μας, προσπαθεί ακατάπαυστα να αγγίξει το ατελείωτο διάστημα, το άπειρο. Για να φτάσει όμως αυτό το ιδανικό, χρειάζεται κι αυτό με την σειρά του να αντλήσει δυνάμεις και υπάρχει γι' αυτόν ακριβώς το σκοπό η κατάλληλη τροφή: πρόκειται για όλες της ιδιότητες της ανώτερης συνείδησης, το να αποποιούμαστε τον εαυτό μας, την αυταπάρνηση, όλα όσα ωθούν τον άνθρωπο να ξεπεράσει τα όριά του και να νικήσει τον εγωκεντρισμό του. Γιατί, κοιτάξτε κάθε είδους προσωπική και εγωιστική στάση, στήνει εμπόδια και οδηγεί στη διάσπαση. Από τη στιγμή που λέμε: ''αυτό είναι δικό μου!'', ήδη αρχίζουμε να διασπόμαστε. Ενώ μια στάση αλτρουιστική παραμερίζει και τελικά εξαφανίζει οι φράζει ο δρόμος μας.
Για να προμηθεύσουμε στην ψυχή την τροφή της χρειάζονται για μια ακόμη φορά χρήματα και το χρήμα αυτό, το μόνο μας μέσο που επιτρέπει στην ψυχή μας να επεκτείνεται μέχρι το άπειρο, είναι η έκσταση.
Για να φτάσουμε στην έκσταση πρώτα- πρώτα θα εκτελέσουμε καποια εργασία και η εργασία αυτή, είναι η προσευχή, η λατρεία, ο θαυμασμός. Η δραστηριότητα που αποτελεί ίδιον της ψυχής είναι ο θαυμασμός. H προσευχή είναι η αναζήτηση του θεϊκού μεγαλείου και όταν φτάσουμε σε αυτό το μεγαλείο αισθανόμαστε τέτοια ευδαιμονία που νιώθουμε σαν να βγαίνουμε από το σώμα μας. Αυτό ακριβώς είναι η έκσταση. Όλοι όσοι την έχουν βιώσει λένε, ότι δε βρίσκονται πια πάνω στην γη και μέσα στο περιορισμένο τους φυσικό σώμα, αλλά αισθάνονται να βυθίζονται μέσα στην Παγκόσμια Ψυχή, συγχωνεύμενοι απόλυτα μαζί της. Μετά βέβαια ξανακατεβαίνουν, άλλα για λίγα λεπτά, για λίγες ώρες, είχαν ζήσει μέσα στο άπειρο, σε μια απόλυτη συγχώνευση μαζί του.
Αυτό που σας αποκαλύπτω εδώ, αναλογεί απόλυτα σε όλες τις εξομολογήσεις και διηγήσεις που μας έχουν αφήσει οι άγιοι. Η έκσταση δεν επιτυγχάνεται έτσι απλά, δια μιας, αλλά είναι αποτέλεσμα μιας σειρές ενεργειών - προσευχής, λατρείας, θεωρίας, προσπάθειας να φτάσει κανείς στον Ουρανό και τον Δημιουργό ώστε να βρει το χρυσό, χάρη στο οποίο θα μπορέσει μετά να αγοράσει όλες τις επουράνιες απολαύσεις και να διευρυνθεί στο άπειρο.
Ορίστε λοιπόν, αγαπητοί μου αδερφοί και αδερφές, όλα αποσαφηνίζονται, ξεκαθαρίζουν. Φυσικά όσοι ποτέ δεν έζησαν την παραμικρή εμπειρία αυτού του είδους, θα βρουν αυτά λόγια κάπως παράξενα και υπερβολικά. Ας σκεφτούν όμως ότι θέλουν, σήμερα σας δίνετε αυτό όσο πιο άπλα, και όσο πιο ειλικρινά, και όλοι οι Άγιοι θα συμφωνήσουν πάνω σ' αυτό.
Ας πάμε τώρα στο πνεύμα. Κι αυτό έχει κάτι το ιδανικό, αλλά επειδή η φύση του είναι διαφορετική, δεν επιθυμεί όπως η ψυχή να γίνει ένα με το διάστημα, να χαθεί στο άπειρο. Η ψυχή είναι η κατ' εξοχήν θηλυκή αρχή, μια αρχή που εκφράζεται κατά τρόπο θαυμάσιο, θείο. Το πνεύμα από την μεριά του, είναι η θεϊκή έκφραση της αρσενικής αρχής. Η καρδιά και ο νους αντιπροσωπεύουν επίσης μια αρσενική και μια θηλυκή αρχή, αλλά σε κατώτερο επίπεδο, κατά τρόπο συνεχώς λιγότερο τέλειο. Η εναλλαγή των δυο αρχών επαναλαμβάνεται σε κάθε χώρο του σύμπαντος, αλλά υπό διαφορετικές μορφές - το θετικό και το αρνητικό, ή πομπός και δέκτης και αυτό σε όλους τους τομείς. Όπου και να ψάξετε, δεν θα βρείτε παρά αρσενική και θηλυκή μορφή.
Τι επιζητά το πνεύμα; Δεν επιζητά ούτε χώρο, ούτε γνώση, ούτε ευτυχία, ούτε δύναμη, ούτε υγεία. Όχι, τίποτα απ όλα αυτά, γιατί αυτό ποτέ δεν είναι άρρωστο, αδύναμο, δυστυχισμένο, σκοτεινιασμένο ή αποκαρδιωμένο. Το πνεύμα δεν ζητά παρά μόνο ένα πράγμα, την αιωνιότητα. Καθώς στην ουσία του είναι αθάνατο δεν συμπαθεί το χρονικά περιορισμένο, άλλα θέλει το αιώνιο. Όπως η ψυχή κυριαρχεί στον χώρο, το πνεύμα κυριαρχεί τον χρόνο. Οι φυσικοί και φιλόσοφοι οφείλουν να καταλάβουν την φύση του χρόνου και του χώρου, να κατανοήσουν την φύση του πνεύματος και της ψυχής, επειδή ο χωροχρόνος είναι μια έννοια της τέταρτης διάστασης, η οποία άπτεται της ψυχής και του πνεύματος. Κι εδώ επίσης υπάρχουν τόσα πολλά πράγματα που μπορουμε να πούμε, θα πούμε μόνο ότι οι σπουδαιότεροι φυσικοί, μαθηματικοί και οι φιλόσοφοι που ασχολούνται με τον χωροχρόνο, δύσκολα θα μπορέσουν να λύσουν τα μυστήρια του όσο δεν ασχολούνται ενσυνείδητα, με την ψυχή και το πνεύμα, με το άπειρο και την αιωνιότητα.
Και για να αποκτήσει την αιωνιότητα, το πνεύμα χρειάζεται τροφή. Σας εκπλήσσει το γεγονός; Τροφή του πνεύματος είναι η ελευθεριά. Η ψυχή χρειαζεται να εξαπλώνεται, και το πνεύμα, χρειάζεται να κόβει όλα τα δεσμά που το κρατάνε φυλακισμένο.
Και το χρήμα με το οποίο το πνεύμα αγοράζει την ελευθερία είναι η αλήθεια. Ούτε η σοφία, ούτε η αγάπη, μπορούν να ελευθερώσουν το πνεύμα - μόνο η αλήθεια, μπορεί να το κάνει αυτό. Κάθε αλήθεια που αποκτάτε πάνω σε κάποιο θέμα συντείνει στην ελευθερία σας. Είναι η αλήθεια που μας κάνει ελεύθερους! "Και η αγάπη;" Αλίμονο, η αγάπη μάλλον μας κάνει πιο δέσμιους μας δένει χειροπόδαρα. Αν θέλετε να δεθείτε με κάτι, ή με κάποιον, επικαλεστείτε την αγάπη: τίποτα δεν θα σας δεσμεύσει πιο αποτελεσματικά από την αγάπη.
Αν πάλι θέλετε να ελευθερωθείτε, επικαλεστείτε την αλήθεια! Αυτό επαληθεύεται αν αναλογιστεί κάνεις τι συμβαίνει με τους γέροντες, ξεκινάνε να γνωρίσουν την αλήθεια και, καθώς η αλήθεια είναι ελευθερία, φεύγουν για τον άλλο κόσμο ήσυχοι. Ενώ όταν κάποιος είναι ερωτευμένος , δεν θέλει να βρει την ελευθερία, θέλει αντίθετα να μείνει πάνω στην γη για να γευτεί όσο το δυνατόν περισσότερο τον έρωτά του... Σκεφτείτε το, και θα καταλήξετε να συμφωνήσετε μαζί μου. Αλλά την αλήθεια δεν μπορεί κανείς να την βρει οπουδήποτε δεν θα την βρει στο πρώτο μαγαζί που θα συναντήσει, υπάρχει καποια δραστηριότητα, καποια εργασία την οποία πρέπει να εκτελέσει κανείς για να αποκτήσει αυτήν την αλήθεια, και η εργασία αυτή είναι η ταύτιση με τον Δημιουργό. Δηλαδή τον πλησιάζουμε ενωνόμαστε μαζί Του, γινόμαστε Ένα, και τότε κρατάμε στα χέρια μας την αλήθεια, τότε είμαστε ελεύθεροι. Που συνοψίζεται αυτή η διαδικασία της ταύτισης; Στο ότι: ''Εσύ κι Εκείνος είσαστε Ένα''.
Η προσευχή θα σας φωτίσει μέχρις ενός σημείου, αλλά δεν θα γίνετε έτσι ελεύθεροι. Ο θαυμασμός θα σας οδηγήσει ως στην έκσταση, αλλά ούτε έτσι γίνεστε ελεύθεροι. Μόνο με την εργασία αυτή, με αυτή την ταύτιση, θα αποκτήσετε αυτό που ονομάζετε αλήθεια. Και η αλήθεια αυτή είναι ότι ο άνθρωπος δεν είναι τίποτα παραπάνω από μια απλή ψευδαίσθηση, είναι μοναχά ένας μύθος, που πηγάζει από τον Θεό και που θα καταλήξει σ' Αυτόν. Να ποια είναι η αλήθεια, τη μέρα που θα το καταλάβετε αυτό, που θα το δείτε ξεκάθαρα, που θα το αισθανθείτε, εκείνη την ημέρα θα αισθανθείτε κι ελεύθεροι. Ελεύθεροι από πάθη, ελεύθεροι από φιλοδοξίες, ελεύθεροι από βάσανα και αγγίζετε την αιωνιότητα.
Πως όμως εννοείται αυτή η γνωριμία με το Θεό; Δεν μιλάμε για διανοητική γνωριμία όπως όταν κάποιος διαβάζει ένα βιβλιο και μετά μπορεί να πει: ''το γνωρίζω το θέμα". Mιλάμε για αληθινή γνωριμία, που σημαίνει ότι πρέπει να γίνει κανείς ένα μαζί Του, μια για πάντα. Και η ένωση, η ταύτιση αυτή, είναι ακριβώς αυτό που ονομάζουμε "Αιώνια Ζωή". Εκτός από αυτήν την ταύτιση με τον Δημιουργό τίποτε δεν μπορεί να σας κάνει να πλησιάσετε και να γευτείτε την αιώνια ζωή. Πως να αγγίξουμε το αιώνιο αν ζούμε ακόμα με την έννοια του χρόνου;
Στην πραγματικότητα ζούμε με την έννοια του χρόνου και με την έννοια της αιωνιότητας ταυτόχρονα : το πνεύμα μας ζει στην αιωνιότητα, ενώ αντίθετα το φυσικό μας σώμα, μαζί με όλα όσα μας περιβάλλουν, ζει στο χρόνο, σταδιακά συρρικνώνεται και τέλος πεθαίνει. Σχετικά με το χρόνο, και την αιωνιότητα, σας δείχνω ότι η αιωνιότητα δεν είναι θέμα χρόνου, ούτε περιγράφεται ως άπειρος χρόνος, αλλά είναι θέμα έντασης. Είμαστε πλάσματα με ημερομηνία λήξης, κάποτε θα υπάρξει οπωσδήποτε ένα τέλος, κι όμως, σε αυτή την περιορισμένη μας ύπαρξη, μπορούμε να βρούμε την αιωνιότητα μέσα στην ένταση της πνευματικής μας ζωής. Γιατί μόνο το πνεύμα ανήκει στην ίδια σφαίρα με την αιωνιότητα.
Και για να μπορέσετε να δείτε πως καταλαβαίνουν οι Άγιοι την έννοια της λέξης "γνωρίζω" θα πούμε ένα πολύ απλό παράδειγμα. Έχετε προσέξει ότι όταν τα παιδιά θέλουν να εξερευνήσουν κάτι, συνηθίζουν να το βάζουν στο στόμα; Οι ενήλικες είναι αυτοί που δεν ξέρουν πια πως να γνωρίσουν τα πράγματα, γιατί εκείνοι τα κοιτούν, τα μελετούν, τα διαβάζουν, ενώ τα παιδιά από τη μεριά τους χρησιμοποιούν τη σωστή μέθοδο, που συνιστάται, στο να βάζουμε τα πράγματα στο στόμα, δηλαδή να τα δοκιμάζουμε. Ας πάμε λίγο ποιο μακριά. Αναφέρεται ότι ο Αδάμ γνώρισε την Εύα και γεννήθηκε ο Άβελ...η ότι ο Αβραάμ γνώρισε την Σάρρα και γεννήθηκε ο Ισαάκ ..Να μια ακόμα απόδειξη ότι η γνωριμία είναι η ταύτιση. Γνωρίζω, δε σημαίνει συναντάω κάποιον, ανταλλάσσω δυο λέξεις μαζί του, και μετά λέω: "τον τάδε τον γνωρίζω. Έκανα βέβαια την γνωριμία του, μα αυτό είναι όλο, δεν τον γνωρίζω! Όταν γίνετε ένα μαζί του, τότε θα τον γνωρίζετε. Η λέξη "γνωριμία" έχει δυο όψεις: μια για τους απλούς ανθρώπους, και μια για τους Άγιους. Για αυτούς μιλούσε κι ο Ιησούς όταν έλεγε: "Αιώνια ζωή είναι να σε γνωρίσει κανείς, Εσένα, τον μοναδικό αληθινό Θεό και τον Χριστό που εσύ απέστειλες". Τώρα λοιπόν ξεκαθαρίζουν όλα...
Καταβάλλοντας προσπάθειες για να πετύχει την ταύτιση, την θεωρία, την προσευχή, τον αίνο, τη δοξολογία, την άσκηση, ακόμα και την κατ εξοχήν σωματική εργασία, ο μαθητής αντί να αισθανεται μονίμως πεινασμένος, διψασμένος, ανικανοποίητος, αυτός ο ίδιος, αντίθετα δυναμώνει όλες τις αρχές που ενυπάρχουν μέσα του.
Η επιστήμη εδώ και πάρα πολύ καιρό ακολουθεί το δρόμο της ανάλυσης, ενώ ο σύγχρονος κόσμος χρειάζεται τώρα μια πιο συνθετική όψη των πραγμάτων. Να λοιπόν που την έχουμε μπροστά μας αυτή την πιο συνθετική όψη. Μόνο με τη μέθοδο της σύνθεσης να εργάζεστε. Βέβαια είναι απαραίτητο να αναλύσουμε κάποιο σημείο. Όμως η μέθοδος είναι η σύνθεση, γιατί μόνο η σύνθεση ζωντανεύει τις σκέψεις μας, χάρη σε αυτήν μπορούμε να ενωθούμε με το Δημιουργό, με το σύμπαν ολόκληρο, ώστε να μπορέσουμε να γίνουμε σπουδαίοι, πλούσιοι, ζωντανοί. Χρησιμοποιώντας την ανάλυση, όλο και περιορίζετε τον εαυτό σας, τον απονεκρώνετε, τον συρρικνώνετε και αν συνεχίσετε έτσι, σύντομα θα ξοφλήσετε. Η ανάλυση είναι θάνατος. Ενώ η σύνθεση είναι ζωή. Το αποδεικνύει το εξής: πως λειτουργεί μια μητέρα; Για να σχηματιστεί το μωρό της, αυτή συνθέτει εκατομμύρια διαφορετικά στοιχεία.
Το παιδί είναι αυτή η ζωντανή σύνθεση που κινείται, τρώει, μιλά. Αργότερα, όταν έρθει η ώρα της ανάλυσης, κάθε μόριο του σώματος σπεύδει στη περιοχή όπου ανήκει: στη γη, στο νερό, στον αέρα, στη φωτιά.. όπως ακριβώς τα τυπογραφικά στοιχεία επιστρέφουν στις ειδικές θήκες του τυπογράφου. Αν λοιπόν έχετε την μανία να αναλύετε, να διαλύετε, να αποσυναρμολογείτε τα πράγματα και τους ανθρώπους, προχωράτε προς τον θάνατο, τον πνευματικό θάνατο.
Ο ατομικισμός, ο εγωιστικός τρόπος ζωής, είναι πράγματα που καταλήγουν στον πνευματικό θάνατο: πρώτα απομακρύνεται κανείς μετά απομονώνεται, ξεκόβει τελείως από τους άλλους, και καταλήγει στον θάνατο. Αντίθετα η συλλογική η αδελφική ζωή της Εκκλησίας μας, είναι μια σύνθεση που φέρνει την Ζωή, και την Ανάσταση. Κάποιος που δεν επιθυμεί την πραγματοποίηση των σκοπών της Ουράνιας Βασιλείας στον κόσμο, τότε είναι ξεκάθαρο ότι οδεύει προς τον πνευματικό θάνατο. Για να ζήσει κανείς πρέπει να έχει ως πρότυπο ένα υψηλό ιδανικό σύνθεσης, και το ιδανικό αυτό είναι η Βασιλεία του Θεού.
Πάντως μπορουμε όπως και να χει, να τοποθετήσουμε κάπου την συνείδηση. Η συνείδηση, ακριβέστερα δε η συνείδηση του εαυτού μας, είναι υπόθεση του πνεύματος. Η υπερ συνείδηση ανήκει στους χώρους της ψυχής και του πνεύματος, μάλιστα , όσον αφορά το πνεύμα μπορουμε να μιλήσουμε για θεϊκή υπερ συνείδηση. Στους χώρους της θέλησης και της καρδιάς αντιστοιχεί η συνείδηση, και μόνο στον χώρο του νου αρχίζει να γεννιέται η συνείδηση του εαυτού μας, αυτο-συνείδηση. Όλες οι ενστικτώδεις εκδηλώσεις της ζωής, όπως η αναπνοή, η πέψη, η κυκλοφορία του αίματος η απέκκριση, η ανάπτυξη, ανήκουν στην υπο -συνείδηση. Τέλος το φυσικό σώμα και ο σκελετός του ανήκουν στο ασυνείδητο. Μα πως να διαχωρίσουμε την αγνότητα από τα υπόλοιπα; Εδώ δεν κατέχει ιδιαίτερη θέση, βρίσκεται παντού. Ας την τοποθετήσουμε πρώτα απ' όλα σχετικά με το φυσικό σώμα, ως προτέρημα της τροφής η τροφή πρέπει να είναι καθαρή. Αν είναι μολυσμένη, δηλητηριασμένη, σε αποσύνθεση, τότε αρρωσταίνετε.. Στην θέληση επίσης συμβαίνει το ίδιο, η δύναμη με την οποία τρέφετε την θέλησή σας πρέπει να είναι αγνή. Γιατί κι εκεί υπάρχουν λογίων - λογίων δυναμεις, και κάποιες ανάμεσα τους αφήνουν πολλή ''σκουριά". Πάρτε για παράδειγμα τα διάφορα καύσιμα. Ο άνθρακας και η βενζίνη δίνουν ενέργεια, αλλά για να μας δώσει η καύση τους όσο το δυνατόν περισσότερη ενέργεια αφήνοντας όσο το δυνατόν λιγότερα κατάλοιπα πρέπει, είτε να καθαρίσουμε το ένα και να φιλτράρουμε το άλλο. Είτε να επιλέξουμε την ποιότητα με την υψηλότερη καθαρότητα. Αλλιώς θα μας μείνουν πολλά κατάλοιπα και θα πάρουμε πολύ λίγη θερμότητα, πολύ λίγη ενέργεια.
Και τα συναισθήματα επίσης πρέπει να είναι τα αγνότερα για να χορτάσουν απόλυτα την καρδιά. Aν επιτρέψετε να μπουν στην καρδιά σας μιαρές ύλες όπως ο θυμός, η ζήλια, ο πόθος , η φιληδονία και γενικά ένα σύνολο φρικτών συναισθημάτων, η καρδιά αρχίζει να υποφέρει γιατί της δώσατε μολυσμένη τροφή. Εξίσου σοβαρά είναι τα πράγματα για το νου, την ψυχή και το πνεύμα. Γιατί βέβαια δεν μπορεί να υπάρξει σοφία, έκσταση, η αλήθεια, εκεί όπου υπάρχουν ακαθαρσίες. Βλέπετε πόσο προφανές είναι αυτό...
Δεν συμπεριέλαβα ούτε την ομορφιά, ούτε την τελειότητα. Στην πραγματικότητα όμως η παρουσία τους εννοείται σε όλους τους χώρους σε όλα τα επίπεδα. Ούτε ο πόνος δεν αναφέρετε πουθενά, αλλά είναι ευνόητοι οι λόγοι: αν ανατραπεί κατά οποιονδήποτε τρόπο και δώσουμε στη νόηση, ακάθαρτη τροφή, ή αν δώσουμε στο φυσικό σώμα, στην καρδία (που είναι το συναίσθημα) ακάθαρτη τροφή, η αν δώσουμε σε κάποια από τις αρχές κάτι, που αρμόζει σε κάποια από τις υπόλοιπες, αμέσως θα εμφανιστεί ο πόνος.
