Από την ρίζα της φιλαυτίας, την οποία έχουµε αναφέρε ιπολλές φορές, δηλαδή από την αγάπη και την τιµή που έχουµε για τον εαυτό µας, προέρχεται µία άλλη κακία που µας προξενεί πάρα πολυ µεγάλη ζηµία· αυτή είναι η αυθάδης κρίσις και κατάκρισις που κάνοµε σε βάρος του πλησίον µας. Από την κατάκρισι αυτή φθάνουµε στο σηµείο να εξευτελίζουµε τους αδελφούς, να τους καταφρονούµε και να τουςταπεινώνουµε. Αυτό το ελάττωµα όπως προέρχεται από την υπερηφάνεια, από αυτήν θάλπεται και τρέφεται µε προθυµία. Γιατί αυτή η υπερηφάνεια µαζί µε την κατάκρισι, αυξάνεται συνέχεια, επειδή, χωρίς να το καταλάβουν, αρέσκεται η µία µε την άλλη και πλανώνται συγχρόνως.
Όση µεγαλύτερη υπόληψι και τιµή έχουµε για τον εαυτό µας, τόσο περισσότερο παρακινούµαστε να κατακρίνουµε και να καταφρονούµε τους άλλους, νοµίζοντας ότι εµείς είµαστε µακριά από εκείνες τις ατέλειες και τα ελαττώµατα που νοµίζουµε ότι έχουν αυτοί. Και ο πανούργος διάβολος που βλέπει µέσα µας µια τόσο κακή διάθεσι, παραµένει πάντοτε άγρυπνος για να µας ανοίγη τα µάτια και να µας κρατά ξάγρυπνους για να βλέπουµε και να εξετάζουµε και να µεγαλοποιούµε τα ελαττώµατα των άλλων. Αλλά οι αµελείς δεν το πιστεύουν και δεν γνωρίζουν πόσο φροντίζει και πόσο συνεργεί ο εχθρός αυτός να τυπώση στο νου µας αυτά τα µικρά ελαττώµατα του ενός και του άλλου.
Γι’ αυτό, εάν αδελφέ µου, αγρυπνή αυτός για να σε ζηµιώση, στάσου και συ άγρυπνος για να µη πέσης στις παγίδες του. Και αµέσως µόλις σου παρουσιάση κάποιο ασφάλµα του πλησίον σου, γύρισε πίσω από τον λογισµό αυτόν, διότι έχει γραφή· «καθένας σας να µη σκέπτεσθε την κακία του πλησίον» (Ζαχ. 8,17). Κι αν ακόµη αισθάνεσαι ότι παρακινείσαι να τον κρίνης, σκέψου ότι η εξουσία αυτή δεν δόθηκε σε σένα. Αλλά κι αν σου είχε δοθή, δεν θα µπορούσες να κρίνης σωστά όντας εσύ ο ίδιος περικυκλωµένος από χίλιους λογισµούς και πάθη και πολύ εύκολος να έχης κακή ιδέα για τους άλλους, χωρίς δίκαιη αιτία.
Το δραστικώτερο φάρµακο της κακίας αυτής είναι το να ασχολήσαι πάντοτε να ερευνάς µε τον λογισµό σου τα δικά σου πάθη και τις δικές σου κακίες, τα οποία είναι τόσο πολλά και τόσο απόκρυφα, που µόνον για να τα γνωρίσης και να τα θεραπέυσης, δεν θα σου φθάσουν όλες οι ηµέρες της ζωής σου, και όχι να σου περισσέψη καιρός για να εξετάζης τις πράξεις των άλλων. Εάν έτσι ερευνάς και κρίνης µόνον τα δικά σου πάθη, θα καθαρίσης τους εσωτερικούς οφθαλµούς του νου σου από εκείνους τους κακούς χυµούς και τα µεγάλα δοκάρια που βρίσκονται µέσα· από τα οποία παρακινείσαι να βλέπης τα µικρα ξυλαράκια, που έχουν οι άλλοι στα µάτια τους, όπως είπε ο Κύριος: «Γιατί βλέπεις το σκουπιδάκι στο µάτι του αδελφού σου και δεν καταλαβαίνεις το δοκάρι που βρίσκεται στο δικό σου το µάτι;» (Ματθ. 7,3).
Γνώριζε, ότι όπως εξετάζεις µε κακή διάθεσι κάποιο πάθος του αδελφού σου, κάποια ρίζα του ίδιου πάθους βρίσκεται και µέσα στην καρδιά σου, που σύµφωνα µε την διάθεσι και το πάθος που έχει, έτσι µε εµπάθεια κρίνει και τα των άλλων, όπως έχει γραφή· «ο κακός άνθρωπος από το απόθεµα της καρδιάς του βγάζει πονηρά πράγµατα» Ματθ. 12,35). Γιατί και µε άλλον τρόπο, ένας καθαρός και απαθής οφθαλµός, µε απάθεια βλέπει τα πράγµατα και όχι µε πονηριά· «Καθαρός είναι ο οφθαλµός όταν δεν βλέπη πονηρά» (Αββ. 1,13). Έτσι όταν σου έλθη κάποιος λογισµός για να κρίνης άλλους για κάποιο ελάττωµα, αγανάκτησε κατά του εαυτού σου ως φταίχτη και εργάτου του ίδιου σφάλµατος, και πές στην καρδιά σου· «πως εγώ ο ταλαίπωρος βρισκόµενος στο ίδιο σφάλµα θα σηκώσω κεφάλι για να ιδώ και να κρίνω τα σφάλµατα των άλλων;». Και έτσι τα όπλα που θα µεταχειρισθής για τα σφάλµατα των άλλων, µεταχειρίσου τα κατά του εαυτού σου, για να θεραπεύσης τις πληγές σου.
Κι αν ακόµη το σφάλµα κάποιου αδελφού µπορεί να είναι δηµόσιο και φανερό, εσύ αιτιολόγησέ το µε αγάπη και φιλαδελφία και πές ότι στον αδελφό εκείνον µε το να βρίσκωνται άλλες αρετές κρυµµένες, για να φυλαχθούν αυτές, επέτρεψε ο Θεός να πέση στο σφάλµα αυτό ή αν έχη µικρό χρονικό διάστηµα το ελάττωµα εκείνο, για να παραµένη πιο ταπεινός στα µάτια τα δικά του· και ακόµη µε την καταφρόνησι των άλλων να κάνη κάποιον καρπό ταπεινώσεως και να ευαρεστήση τον Θεό περισσότερο, και έτσι το κέρδος του θα είναι µεγαλύτερο από την ζηµία του. Αν πάλι η αµαρτία κάποιου είναι όχι µόνο φανερή, αλλά και µεγάλη και προέρχεται από καρδιά ισχυρογνώµονος, µη τον κατακρίνης· αλλά τρέξε µε το λογισµό σου στις φοβερές κρίσεις του Θεού και θα δής εκεί και άλλους ανθρώπους που ενώ προηγουµένως ήσαν στην παρανοµία σε πολύ µεγάλο βαθµό, να έχουν φθάσει σε µεγάλα µέτρα αγιότητος µε την µετάνοια· και άλλους πάλι ενώ ποηγουµένως ήσαν στον υψηλότερο βαθµό της τελειότητος, να έχουν πέσει σε αθλιώτατο γκρεµό.
Γι’ αυτό, να στέκεσαι πάντοτε µε φόβο και τρόµο, περισσότερο για τον εαυτό σου, παρά για κανένα άλλον. Και ας είσαι βέβαιος ότι όλα εκείνα τα καλά λόγια που θα πης για τον πλησίον και η χαρά που θα δοκιµάσης γι’ αυτόν, είναι καρπός και αποτέλεσµα του αγίου Πνεύµατος. Και αντίθετα κάθε καταφρόνησις και αυθάδης κρίσις και καταλαλιά του πλησίον, προέρχεται από την κακία µας και από διαβολική παρακίνησι.
Έτσι αν κάποιο ελάττωµα του αδελφού σου σε σκανδαλίση, µην αναπαυθής ποτέ, ούτε να δώσης ύπνο στους οφθαλµούς σου, µέχρις ότου το διώξης από την καρδιά σου µε όλη σου την δύναµι.
