γράφει η Άννα Μαργαρίτη
Θα ήταν τουλάχιστον απρονοησία να επιχειρήσει κανείς να γράψει για την αγάπη, όταν το κεφάλαιο αυτό το σφραγίζει το πνεύμα του Αποστόλου Παύλου, που δεν προσεγγίζει απλώς το τέλειο, αλλά είναι τέλειο. Όμως είναι ανάγκη να διευκρινίσουμε για πια αγάπη μιλάει ο μεγάλος Απόστολος και να την διαχωρίσουμε από κάθε είδους άλλη αγάπη που βιώνει ο καθημερινός άνθρωπος.
Ο εξαίσιος Διάδοχος (Τα εκατό γνωστικά κεφάλαια, Φιλοκαλία Τόμος Α’ σελ. 244 Θεόκλητος Διονυσάτος λδ’ 88), αναφέρεται σε δύο διαφορετικά είδη αγάπης: α) τη φυσική αγάπη και β) την πνευματική αγάπη. Η πρώτη μας λέει ο Άγιος κινείται σε μια κλίμακα έντασης και ποιότητας. Δεν αντέχει σε δοκιμασίες. Μεταβάλλεται και παύει να υπάρχει όταν δεν συντηρείται με προσοχή. H δεύτερη κινείται μόνο στην κλίμακα της έντασης και της καθαρότητας. Ουδέποτε εκπίπτει. Αυτή κινείται προς τον Θεό και κατ αναλογία προς τον άνθρωπο. Τότε ο νους γίνεται πηγή που αναβλύζει από αγάπη και χαρά.
Ο άνθρωπος χωρίς την αυτεπίγνωση και την επίγνωση του Θείου είναι ένα σώμα ακέφαλο. Όταν όμως αρχίζει να κατανοεί την ύπαρξή του και να εγκαταλείπει θεληματικά ακόμα και την ελεύθερη βούλησή του, αφήνοντας τον εαυτό του στα χέρια Εκείνου για να γίνει το θέλημά του,τότε στρέφεται προς την εσωτερική ειρήνη, την οποία όμως μόνο τότε θα μπορέσει να αποκτήσει, όταν εγκαταλείποντας βουλητικά το φυσικό χώρο στραφεί προς τον αόρατο κόσμο, τον φαινομενικά απροσπέλαστο και αντλήσει απ’ αυτόν δυνάμεις και ειρήνη "πέραν του νου".
"Την ειρήνην την εμήν δίδωμεν ύμίν". Ιωάννης ιδ’ 27.
Πέραν λοιπόν από τη φυσική αγάπη οφείλει να αποκτήσει την πνευματική αγάπη μέσω πάντοτε της εσωτερικής εμπειρίας. Είναι καταπληκτικό να κατανοήσει κανείς ότι μέσα του ενεργεί ο Θεός, είναι κάτι που ο ορθολογιστής άνθρωπος όχι μόνο το απορρίπτει, αλλά ούτε το υποπτεύεται.
"Οι μεν Ιουδαίοι σκάνδαλον οι δε Έλληνες μωρίαν".
Εν τούτοις οι εσωτερικές εμπειρίες των Αγίων, αλλά και πολλών άλλων οι οποίοι διαβιούν σε κατώτερα από εκείνους επίπεδα, συνεπικουρούμενες από το πλήθος των ενδείξεων και τεκμηρίων που αναφέρονται στις γραφές, αποδεικνύουν ότι "εντός ημών είναι η βασιλεία των ουρανών". Αντίθετα με την αγάπη που τη διαχωρίζουμε σε δυο επίπεδα δεν μπορούμε να κάνουμε το ίδιο με το αντίθετό της που είναι η κακία, γιατί η κακία υπάρχει μόνο στο φυσικό πεδίο. Είναι ιδιότητα που αποκτά το άτομο κατά την διάρκεια του βίου του και υπάρχει (δεν συνυπάρχει) όταν λείπει η αγάπη.
"Εάν τινάς μεν μισείς τινάς δε ουδέ αγαπάς, ουδέ μισείς, εκ ταύτης της ανισότητας γνώθι, ότι μακράν εί της τέλειας αγάπης, ήτις υποτίθεται, πάντα άνθρωπον εξ’ ίσου αγαπήσαι". Μάξιμος Φιλοκαλία β’ σελ.15.
Όπως υπάρχει η άγνοια όταν λείπει η γνώση, όπως υπάρχει το σκοτάδι όταν λείπει το φως, δεν έχουν δηλαδή δική τους ύπαρξη αλλά φύονται όπως τα παράσιτα όταν απουσιάζει η καλλιέργεια, όταν απουσιάζει ο γεωργός.
"Μη θες να δεχθώ εμπόδια των αληθινών ψυχών την ένωση. Η αγάπη δεν είναι αγάπη όταν ποθεί την αλλαγή, ή κάμπτεται μ’ εκείνον που φεύγει. Ο, όχι. Είναι παντοτινό σημάδι που κοιτάζει τις τρικυμίες και ποτέ δεν ταράζεται. Το αστέρι σε κάθε περιπλανώμενο καράβι. Η αγάπη δεν είναι τρέλα του χρόνου αν και στον τροχό της φέρνει ρόδινα χείλη και μάγουλα. Η αγάπη αλλάζει με τις στιγμές, τις ώρες, τις βδομάδες, αντέχει ακόμη και μέχρι τα χείλη του πεπρωμένου.Αν αυτά είναι πλάνη ή μόνο εγώ το ‘χω δοκιμάσει, τότε ποτέ δεν έγραψα, ποτέ άνθρωπος δεν έχει αγαπήσει". (Σαίξπηρ)
Θαυμάστε την θεία έμπνευση του ποιητού, που ταυτίζεται με εκείνη του Αγίου. Αλλά καλύτερα ας θαυμάσουμε το υπέροχο Ιγ’ κεφάλαιο της προς Κορινθίους Α' επιστολής του Αποστόλου Παύλου, περί αγάπης, που όμοιό του δεν εγγράφηκε ποτέ.
"Εάν μιλώ όλες τις γλώσσες των ανθρώπων, όλων των εθνών του κόσμου και των Αγγέλων, (όχι όπως οι άγγελοι μιλούν κάποια γλώσσα, αφού σ΄αυτούς γλώσσα είναι η νοερά δύναμη) δεν έχω όμως αγάπη, είμαι χαλκός που βγάζει μόνο ήχο και κύμβαλο αλαλάζον".
"Kαί άν ψωμίσω πάντα τά υπάρχοντά μου καί άν παραδώ τό σώμα μου, ίνα καυθήσεται, αγάπην δέ μή έχω, ουδέν ωφελούμαι".
Και αν δώσω ελεημοσύνη όλα τα υπάρχοντά μου και εάν παραδώσω το σώμα μου για να καεί, αλλά δεν έχω αγάπη, δεν ωφελούμαι σε τίποτα. Δώσε λοιπόν την κάποια ελεημοσύνη που προαιρείσαι με το δικό σου χέρι στο φτωχό και ακούμπα την καρδιά σου στη δική του, δώστου την αγάπη σου με μια καλή, παρηγορητική κουβέντα και με τον οβολό σου, αλλά προπαντός προσπάθησε να εξομοιωθείς έστω και για λίγο να τον συμπονέσεις, αλλιώς η ελεημοσύνη δεν ωφελεί.
"Η αγάπη μακροθυμεί καί χρηστεύεται", δηλαδή αυτός που αγαπά μπορεί να υποφέρει τα πάντα να είναι καρτερικός και άκακος.
"Η αγάπη ού ζηλοί", δηλαδή δεν έχει φθόνο και κτητικότητα.
"Ού περπερεύεται", δηλαδή δεν ματαιοπονεί, δεν προσφεύγει παρά μόνο στο αναγκαίο.
"Ού φυσιούται, δηλαδή δεν υπερηφανεύεται.
"Ού ζητεί τα εαυτής ού παροξύνεται". Δεν επιθυμεί τίποτα για δικό της λογαριασμό, δεν παροξύνεται, δεν θυμώνει.
"Ου λογίζεται το κακόν", δηλαδή δεν σκέπτεται ποτέ την εκδίκηση προς εκείνους που την κακοποιούν, αλλ΄ ούτε σκέπτεται ότι είναι κακό το ότι υπάρχει.
"Πάντα στέγει", δηλαδή υποφέρει ύβρεις και ατιμίες, διότι η μακροθυμία χαρίζει υπομονή για όλα.
"Πάντα πιστεύει", δηλαδή όσα και αν ακούσει από τον αγαπώμενο όλα τα πιστεύει, διότι καλύπτεται από την εμπιστοσύνη που περιέχει η αγάπη. Ποτέ δεν υπολαμβάνει ότι ο αγαπώμενος λέει κάτι διαφορετικό από εκείνο που πιστεύει.
"Πάντα ελπίζει, πάντα υπομένει", δηλαδή δεν απελπίζεται με τίποτα, δεν απογοητεύεται, αλλά ελπίζει και πιστεύει πάντοτε ότι ο αγαπημένος τελικά θα προοδεύσει.
"Η αγάπη ουδέποτε εκπίπτει", δηλαδή δεν διαλύεται, δεν διακόπτεται, δεν παύει ούτε με το χωρισμό από τον αγαπημένο, αλλά είναι κτήμα παντοτινό εκείνου που αγάπησε, θησαυρός κρυμμένος στην καρδιά του.
"Διώκεται λοιπόν την αγάπη". Αυτή είναι η αγάπη που κατά πρώτο λόγο στρέφεται προς τον Θεό "έξ όλης της καρδίας, της ψυχής και της διανοίας και εξ όλης της δυνάμεως" και κατά δεύτερον προς τους ανθρώπους κατά μίμηση της προς τον Θεό της αγάπης. Είναι η αγάπη προς το φίλο, προς τον αγαπημένο προς τον πλησίον προς τον άγνωστο προς τον καθένα και κάθε τι, πάντοτε ανιδιοτελής, πάντοτε ως προσφορά, πάντοτε ως προαίρεση που πηγάζει από τα βάθη του είναι μας και όχι ως ανάγκη να υπακούμε στην Θείο Νόμο.
Όταν αγαπάμε δεν έχουμε κτητικότητα, πολλοί τρέμουν μήπως χάσουν το σύντροφο αν αυτοί μοιραστούν την τρυφερότητα του με άλλους και έτσι εμφανίζεται η ζήλια ο φόβος μήπως χάσουν αυτό το οποίο νομίζουν πως τους ανήκει. Αυτός ο φόβος μήπως κανείς χάσει την ύπαρξη που αγαπάει είναι αιτία για όλες τις παρεξηγήσεις. Στην πραγματικότητα αυτό που νομίζετε ότι σας ανήκει και φοβάστε μήπως το χάσετε, αυτό που κρατάτε τόσο ζηλότυπα είναι το σώμα του αγαπημένου, το σώμα και τίποτα περισσότερο. Αυτό όμως που αποτελεί τον αληθινό πλούτο του ανθρώπου, δηλαδή οι σκέψεις του, τα συναισθήματά του, δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο διεκδίκησης, δεν μπορούν να φυλακισθούν, γιατί η ανθρώπινη ψυχή δεν φυλακίζεται.
Λέει ο Άγιος Μάξιμος Φιλοκαλία β’ σελ. 15 . Για πέντε αιτίες αγαπούν οι άνθρωποι ο ένας τον άλλο α) δια τον Θεό όπως ο ενάρετος αγαπά τους πάντες και ο μη ενάρετος αγαπά τον ενάρετο, β) δια την φύσιν όπως οι γονείς τα παιδιά και τα παιδιά τους γονείς, γ) δια την κενοδοξία, όπως ο κολακευμένος τον κόλακα, δ) δια την φιλαργυρία όπως αγαπά κανείς τον έχοντα να λάβει και ε) δια την φιληδονία, όπως ο κοιλιόδουλος αγαπάει τα φαγητά. Και το μεν πρώτο είδος αγάπης είναι επαίνετο, το δεύτερο μέσον και τα άλλα απαράδεκτα.
Ας γνωρίζουμε ότι στην πορεία μας προς την αναζήτηση, όλα αρχίζουν, συνεχίζονται και τελειώνουν με την ανιδιοτελή αγάπη,εκείνη που καλύπτει με το πέπλο της τρυφερά κάθε ύπαρξη και φωτίζει ότι αγαπάει, γιατί η αγάπη είναι φως. Η ενέργεια η δύναμη της ανιδιοτελούς αγάπης είναι εκείνη που κινεί τα πάντα Τον Ένα προς όλους, και όλους προς τον ένα. Ο Θεός προνοεί για κάθε άνθρωπο.
"Εν πάσιν τοίς ούσιν ή Θεία Πρόνοια και ουδέν των όντων απρονόητων". Διονύσιος Περί των Θείων ονομάτων σελ. 126.
Η Θεία Οικονομία που κατευθύνει τους ανθρώπους, Από αυτόν και μέσα σ’ Αυτόν υπάρχουν τα πάντα. Εκείνος ωθεί τα καλύτερα να ερωτεύονται τα ανώτερα με τάση την επιστροφή τους, τα όμοια προς τα όμοια για την κοινωνία και ένωση, και τα ανώτερα τα κατώτερα τους με λόγο την πρόνοια και τα ίδια τον εαυτό τους για λόγους συνοχής. Διονύσιος οπ. Παρ. ρψ σελ. 87.
Μάθετε να αγαπάτε χωρίς να περιμένετε να σας αγαπήσουν, γιατί τότε είστε ελεύθεροι. Μη ζητάτε μέσω της αγάπης τη δέσμευση την απώλεια της ελευθερίας σας. Αυτό που ενδιαφέρει στην αγάπη είναι να περάσει η ενέργειά της σ’ αυτόν που αγαπάτε και να νιώσει χαρά, ανακούφιση, θαυμασμό. Το μόνο σημαντικό είναι να αγαπάτε, ν’ αγαπάτε οποιονδήποτε, να αφήνετε την ενέργεια της αγάπης να ρέει αυτόματα από την πηγή της καρδιάς σας. Δεν έχει σημασία για ποιον ρέει σημασία έχει να μην σταματά. Για να αγαπήσετε μην περιμένετε να βρείτε τον ιδανικό άνδρα ή την ιδανική γυναίκα, γιατί η αληθινή αγάπη είναι πάνω και πέρα από την μορφή, είναι μια συνειδησιακή κατάσταση.
Αντίθετα η έλξη είναι θέμα μήκους κύματος και εξαρτάται από καθαρά φυσικά στοιχεία, όμως διαρκεί όσο φυσάει το ρεύμα. Πάνω από την έλξη είναι το συναίσθημα, όμως ούτε και στο συναίσθημα χρειαζεται να σταθούμε. Το συναίσθημα ποικίλει, υπόκειται στο "μου αρέσει, δεν μου αρέσει", όμως την μια μέρα αγαπάς, την άλλη δεν αγαπάς, η αγάπη αυτή διαρκεί μόνο όσο η εικόνα που δημιουργήσαμε για το αγαπημένο πρόσωπο εξακολουθεί να προβάλλεται μπροστά μας.
Πάνω από το συναίσθημα είναι η σκέψη, η διανόηση. Αγαπάς όχι γιατί σου αρέσει, αλλά κυρίως γιατί το αγαπημένο πρόσωπο συγκεντρώνει τις προϋποθέσεις που εσύ θέτεις ως ανάγκες για την αγάπη σου, δηλαδή την εμφάνιση, τη μόρφωση, την οικονομική άνεση, το συνταίριασμα του χαρακτήρα τα κοινά ενδιαφέροντα. Όμως και αυτή η αγάπη είναι πρόσκαιρη και διαρκεί τόσο όσο εμείς ή ο άλλος εξακολουθούμε να έχουμε τις ίδιες αντιλήψεις, τα ίδια ενδιαφέροντα, πράγμα που συμβαίνει πολύ σπάνια, γιατί και εσείς και ο άλλος αλλάζετε είτε το θέλετε είτε όχι, αλλάζεται εσωτερικά, αλλάζετε εξωτερικά, αλλάζετε γενικά, γίνεστε σωματικά οπωσδήποτε χειρότεροι, εσωτερικά μπορεί να μένετε ίδιοι, οπότε θα έχετε βαρεθεί σε λίγο όχι μόνο τον άλλο, αλλά και τον εαυτό σας. Μπορεί όμως να γίνεστε καλύτεροι, οπότε εάν και εφ' όσον και ο σύντροφός σας καλυτερεύει, μπορεί να μετουσιωθεί η αγάπη σας και να γίνει διαρκής.
Πάνω όμως κι από το τρίτο είδος αγάπης, υπάρχει η πνευματική αγάπη, που διαρκεί όσο και η αιώνια ζωή μας. Αν συναντήσουμε αυτή την αγάπη, μια αγάπη που θα πηγάζει από την καρδιά μας, μια αγάπη που δεν εξαρτάται από κανένα εξωτερικό παράγοντα, που δεν κάμπτεται, δεν λυγίζει και αντέχει, όπως λέει ο ποιητής, μέχρι τα χείλη του πεπρωμένου.
Μια αγάπη που δεν εκπίπτει ποτέ, όπως λέει ο κορυφαίος Απόστολος. Η αληθινή αγάπη δεν έχει σχέση με την σεξουαλικότητα γιατί στην περίπτωση αυτή δεν αγαπάμε το σώμα, αλλά την ψυχή του άλλου. Διαβάστε τον Γκαίτε στις Eκλεκτικές Συγγένειες, διαβάστε τον Ζιντ στην Στενή Πύλη και θα καταλάβετε. Η αγάπη είναι ένας τρομερός χείμαρρος που δεν παρασύρει, αλλά καθαρίζει την ψυχή από τις μελαγχολίες, τις αϋπνίες τις διαταραχές και σπάει τα φράγματα της πλήξης, της ανίας και της "περίφημης" πλέον ανασφάλειας.
Αγαπάτε συνεχώς όλα τα όντα μην κλείνεστε στον εαυτό σας, μην σπαταλάτε την ζωή που σας δόθηκε ακριβώς για να αγαπήσετε, μην θάβετε στη γη το τάλαντο που σας εμπιστεύθηκε ο Κύριος.
Γίνετε αγαπημένοι σύζυγοι, αγαπημένοι συγγενείς, φίλοι, προστάτες, οτιδήποτε αρκεί να μην είστε έξω από το παιχνίδι. Όσο πατάτε σε τούτη τη γη κάντε όλα αυτά και συγχρόνως προσπαθήστε να είστε ελεύθεροι, αδέσμευτοι και να ξεπεράσετε γρήγορα το καθετί για να μπορέσετε με τις βιωμένες αυτές εμπειρίες να κατανοήσετε γιατί κάνατε το καθετί και να αποδώσετε την αγάπη σας, στην τελική φάση σ’ αυτόν που σας έδωσε τη δύναμη τη χαρά τη δυνατότητα να κάνετε όλα αυτά και να αποκτήσετε τις ανάλογες εμπειρίες.
Όλος ο κόσμος, Ουρανός και γη, προσφέρονται για την αγάπη που μιλάμε, είναι ανοικτός, γίνετε κι εσείς ανοικτοί για να δώσετε και να δεχτείτε στο μέτρο που ο κάθε ένας, ανάλογα με τις δυνατότητες του νου του, είναι δεκτικός. Η μεγαλύτερη δυστυχία σ’ αυτόν τον κόσμο είναι η έλλειψη αγάπης, αλλά ακόμα μεγαλύτερη δυστυχία είναι το να φαντάζεται κανείς ότι έχει την αγάπη. Στατιστικά ελάχιστοι υπήρξαν ανοιχτοί στην αγάπη, οι πολλοί ακολούθησαν αυτό που η κοινωνία ή απλώς οι περιστάσεις τους επέβαλαν. Την θυσία δηλαδή της αγάπης στο βωμό του συμφέροντος. Έτσι αρκέστηκαν σ’ αυτές τις ανταλλαγές σ’ αυτά τα δοσίματα που τόσο επιπόλαια ευχήθηκαν να έχουν. Απόκτησαν αυτές τις αρετές και έζησαν αυτές τις χαρές που σε αναλογία προσιδιάζουν και τα ζώα. Γέννηση, συντήρηση, αναπαραγωγή, θάνατος.
"Μεγαλύτερη αγάπη δεν υπάρχει από το να δώσει κανείς την ζωήν του υπέρ εκείνων που αγαπά". Ιωάννης ιε’ 13.
Το ίδιο εκφράζει και ο Παύλος στην Α’ προς Θεσσαλoνικείς κεφ.. Β’ 8, λέγοντας:
Επιθυμούμε όχι μόνο να μεταδώσουμε σε σας το Ευαγγέλιο, αλλά και την ψυχή μας.
Ο δε Ιωάννης ο Χρυσόστομος η πηγή εκείνη του πλούτου, στον Β’ λόγο του της Α’ προς Θεσσαλονικείς επιστολή πλέκοντας τον ύμνο της αγάπης γράφει:
"Έτσι να αγαπά κανείς το φίλο, ακόμα και την ψυχή του, αν ζητηθεί να τη δώσει ή μάλλον να προστρέξει πριν ζητηθεί να την παραδώσει. Τίποτα δεν είναι πιο υπέροχο από μια τέτοια αγάπη. Πράγματι ο πιστός φίλος είναι το φάρμακο της ζωής, είναι η σκέπη που προφυλάσσει Τίποτα δεν είναι πιο αντάξιο από μια τέτοια φιλία. Υπάρχει άραγε κάτι που να μη μπορεί να κάνει ο φίλος για το φίλο του;
Τόση χαρά, ωφέλεια και ασφάλεια παρέχει η φιλία! Όσους θησαυρούς και αν αντιπαραθέσεις, δεν μπορούν να αντικαταστήσουν το φίλο το γνήσιο φίλο. Όταν συναντάς το φίλο, φωτίζεται και αγαλλιάζει η ψυχή από ευχαρίστηση. Και μόνο που τον φέρνει κανείς στη μνήμη χαίρεται... Ο φίλος είναι πιο ποθητός και από το φως ακόμα γιατί πολλοί που βλέπουν τον ήλιο βρίσκονται σε σκοτάδι αθυμίας όταν βρίσκονται χωρίς φίλους, περί πνευματικών φίλων ομιλώ, δηλαδή εκείνων που δεν επιδιώκουν τίποτε άλλο εκτός από τη φιλία. Αυτό είναι φιλία, όταν κανείς δεν νομίζει ότι τα δικά του είναι δικά του, αλλά του φίλου".
