γράφει η Άννα Μαργαρίτη
Η εντύπωση που σχημάτισε ο άνθρωπος από τα αρχαία χρόνια για το θάνατο είναι άσχημη και η εικόνα ζοφερή. Φόβος και δέος για το άγνωστο. Τρόμος περιέβαλε την κλίνη του νεκρού και τον τάφο, κατήφεια στη νεκρική πομπή. Τι μπορεί να είναι πιο καταθλιπτικό από το χώρο που φιλοξενεί αυτό το απεχθές γεγονός του θανάτου; Στη λογοτεχνία επίσης και την τέχνη, αλλά κυρίως στον πεζό και έμμετρο λόγο, αλλά και στις εικαστικές τέχνες, συνήθως απεικονίζεται ο θάνατος ως σκελετός μ’ ένα τεράστιο δρεπάνι και με την τρομακτική φιγούρα του απειλεί τους πάντες και τα πάντα.
Αυτά δείχνουν την εξωτερική εικόνα της αντίληψης περί του θανάτου. Εσωτερικά όμως ο άνθρωπος καταλαμβάνεται αρχικά από πικρία και απογοήτευση με την ιδέα ότι θα πεθάνει, βαθμιαία δε η απογοήτευση αυτή μεταβάλλεται σε τρόμο, τρόμο για το άγνωστο, τρόμο για την απώλεια των φίλων και των αγαθών, τρόμο για μια πιθανή τιμωρία για τη ζωή που έζησε.
"Eγώ λοιπόν φίλοι μου, εάν δεν πίστευα, ότι πρόκειται να πάω αρχικά σε άλλους σοφούς και έπειτα στους καλύτερους ανθρώπους, σίγουρα θα αγανακτούσα για το θάνατό μου. Όμως να ξέρετε ότι ελπίζω και αυτή την ελπίδα είμαι διατεθειμένος να την υποστηρίξω με όλες μου τις δυνάμεις. Πλάτωνας Φαίδων 63. Κανείς όμως δεν θέλει να γνωρίζει ότι ο θάνατος είναι το πέρασμα από την επίγεια στην αιώνια ζωή, ότι ο θάνατος δεν είναι το φυσικό τέλος της ζωής αλλά μια φάση ενός ατελείωτου κύκλου, Ζωή - θάνατος - Ανάσταση, αυτά είναι τα στάδια μιας κοσμικής διαδικασίας που επαναλαμβάνεται αδιάκοπα.
"Μην αγνοείτε αδελφοί τι θα γίνει με αυτούς που πέθαναν, για να μην λυπάστε κι εσείς όπως και οι άλλοι, που δεν ελπίζουν πουθενά. Εμείς πιστεύουμε ότι ο Ιησούς πέθανε και αναστήθηκε, το ίδιο πιστεύουμε κι ότι αυτούς που πέθαναν πιστεύοντας στον Ιησού, ο Θεός θα τους αναστήσει για να ζήσουν μαζί Του. Α’ Θεσσαλονικείς δ’ 13. Ας ελευθερωθούμε από αυτό το φόβο, εφ’ όσον πιστεύουμε, διότι γνωρίζουμε, ότι υπάρχει η Ανάσταση και η Ζωή κοντά στο Θεό και ότι ουδείς τέλειος, αφού η ανθρώπινη φύση είναι ευμετάβλητη, αρκεί μόνο να μετανοήσει κανείς, να αλλάξει τρόπο ζωής, έστω και την ύστατη στιγμή, γιατί κάθε στιγμή της ζωής που μας δίδεται, μας δίδεται ακριβώς γι αυτό το λόγο, δηλαδή για την αλλαγή.
Ο τη αληθεία χριστιανός, όταν έλθει ο θάνατος δεν λυπείται, αλλά χαίρει και ευφραίνεται πως έφτασε στο τέλος των αγώνων της παρούσης ζωής. Διονύσιος Αρεοπαγίτης, περί Εκκλησιαστικής Ιεραρχίας κεφ. ζ'. Η λύπη για την απώλεια του αγαπημένου προσώπου ας είναι συγκρατημένη και ολιγοχρόνια. Το δάκρυ να μη λείψει, όμως αυτό το δάκρυ δεν θα δίδεται για το δικό μας εγωισμό, δηλαδή για την απώλεια του αγαπημένου προσώπου, αλλά ως ένδειξη αγάπης ο ένας για όλους: "Ότε αγιάζων και αγιαζόμενος, εξ’ ενός πάντες". Προς Εβραίους β’ 1.
Αν παύαμε να δακρύζουμε, θα ήταν απογοητευτικό, το επιβεβαίωσε και ο Χριστός, ο οποίος δάκρυσε για το θάνατο του Λάζαρου, για να δώσει το παράδειγμα σε εμάς μήτε να είμαστε ασυμπαθείς και άλυποι για τον θάνατο, μήτε πάλιν να λυπόμαστε υπερβολικά. Αυτό το δάκρυ του Κυρίου δεν είναι προτροπή για το θρήνο, αλλά δείχνει το μέτρο, που προσιδιάζει στη σεμνότητα και τον κανόνα, δηλαδή να υποφέρουμε για όσα την ανθρώπινη φύση ακολουθούν. Αυτό το δάκρυ της βαθύτατης αγάπης δεν θα εκλείψει. Ας αφήσουμε λοιπόν τους νεκρούς στη σιωπή τους. Αρκεί να υπάρχει χαραγμένη στην ψυχή μας, η μνήμη τους, ώστε να μην τελειώνουν όλα στην σιωπή της λησμονιάς.
Το περίεργο είναι ότι τα πιο πάνω συναισθήματα, της πικρίας, του φόβου, τα βιώνουν όχι μόνο εκείνοι που πιστεύουν ή υποτίθεται ότι πιστεύουν, αλλά κι εκείνοι οι οποίοι είτε συνειδητά, είτε ασυνείδητα δεν πιστεύουν σε τίποτα. "Γιατί για μένα το να ζω, έλεγε ο Παύλος, σημαίνει ζωή με το Χριστό και το να πεθάνω είναι κέρδος. Αφού όμως η ζωή μου σ’ αυτόν τον κόσμο μου δίνει την ευκαιρία για ένα καρποφόρο έργο, δεν ξέρω τι να διαλέξω. Και τα δύο με συνεπαίρνουν. Από τη μια μεριά, επιθυμώ να φύγω απ’ αυτόν τον κόσμο και να είμαι μαζί με το Χριστό, που είναι το καλύτερο απ’ όλα, από την άλλη όμως το να παραμείνω στη ζωή είναι πιο απαραίτητο για σας".
Όμως δεν είναι απλό σχήμα λόγου ότι τις ψυχές εκείνων που πιστεύουν στην φοβερή και μεγάλη θυσία του Χριστού, τις ανασταίνει ο Θεός στην παρούσα ζωή και σημεία αυτής της Αναστάσεως είναι ότι σε κάθε ψυχή δίδεται η Χάρις της πλήρους εμπιστοσύνης στο Θεό! "Σπείρεται σώμα ψυχικόν (ζωικόν) εγείρεται (ανίσταται) σώμα πνευματικόν". Εις την μέλλουσαν ζωήν το πνεύμα άφθαρτο και αθάνατο θα παραμείνει δια παντός με την ψυχήν. "Αυτό είναι γεγραμμένο: Εγένετο ο πρώτος άνθρωπος είς ψυχήν ζώσαν", δηλαδή, και ο πρώτος άνθρωπος έτσι ήταν, άυλος χωρίς υλικό σώμα. (όρα Ερμηνείαν εις προς Ρωμαίους επιστολήν του Αγίου Νικόδημου σελ. 151, υποσημείωση 153.)
"Άλλη η λάμψη του ήλιου, άλλη της σελήνης και άλλη των άστρων, αλλά και μεταξύ των άστρων, άλλη η λάμψη του ενός και άλλη του άλλου. Διότι άλλοι μεν δίκαιοι θα αναστηθούν με φως καθώς είναι το φως του ήλιου και λαμπρότερον, άλλοι δε ως είναι το φως της σελήνης, και άλλοι δε ως είναι το φως των αστέρων". Ότι θα είναι φωτεινά τα σώματα των δικαίων το δήλωσε ο Κύριος: "Τότε οι ευσεβείς θα λάμψουν σαν τον ήλιο στη Βασιλεία του Πατέρα τους. Όποιος έχει αυτιά για να ακούει, ας ακούει". Ματθαίος 13. 43.
‘’Θα σας αποκαλύψω ένα μυστήριο: δεν θα πεθάνουμε όλοι, θα μεταμορφωθούμε όμως όλοι, σε μια στιγμή, όσο θέλει το μάτι για να ανοιγοκλείσει, όταν ηχήσει η σάλπιγγα των εσχάτων καιρών. Θα ακουστεί ο ήχος της σάλπιγγας, κι αμέσως οι νεκροί θα επιστρέψουν στη ζωή άφθαρτοι κι εμείς οι ζωντανοί θα αλλάξουμε το παλιό με το νέο σώμα. Αυτό που είναι φθαρτό θα μεταμορφωθεί σε άφθαρτο και το θνητό θα μεταμορφωθεί σε αθάνατο. Τότε θα πραγματοποιηθεί ο λόγος της Γραφής:
O θάνατος αφανίστηκε η νίκη είναι πλήρης! Θάνατε που είναι το κεντρί της δύναμής σου; Άδη που είναι η νίκη σου;» Α’ Κορινθίους ιε’ 51.
Τη δύναμη να μας πληγώνει θανάσιμα την παίρνει ο θάνατος από την αμαρτία, και η αμαρτία παίρνει τη δύναμη της από το νόμο. Αν μέλλωμεν να φτάσουμε στην καθαρή γνώση ενός πράγματος ας γνωρίσωμεν ότι: Με μόνη την ψυχή μας θα το πράξωμεν, με μόνη την ψυχή μας θα αντιμετωπίσουμε αυτά καθ΄εαυτά τα πράγματα. Και όταν πλέον καθαροί θα έχουμε απαλλαγεί από την αφροσύνη του σώματος, θα είμεθα τότε με όντα καθαρά και θα γνωρίσουμε μόνο με τον εαυτό μας το Ολοκάθαρον!
Αυτό επαναλαμβάνεται και από τους Ευαγγελιστές και τους Αποστόλους επιβεβαιώνεται δε με την Πατερική παράδοση των αιώνων, παράδοση που δεν στηρίζεται στην έξωθεν παιδεία, αλλά στην εσωτερική φώτιση και την εντεύθεν γνώση. "Έτσι επί της ψυχής είναι διπλός ο λόγος της τροφής. Η ψυχή τρέφεται, δηλαδή προκόπτουσα στην αρετή μέχρις ότου, διαβάσα πάντα τα όντα φτάσει στο ανώτερο δυνατό όριο αναπτύξεως, όταν δε φτάσει εκεί σταματά κάθε προσπάθεια προς αύξηση τρεφόμενη αμέσως το υπέρ νόηση. Δια τούτο δεχόμενη την μακάρια αιωνιότητα, γίνεται Θεός κατά μέθεξη της Θείας Χάριτος. Μάξιμος Ομολογητής Φιλοκαλία β’ 87.
Θαρρείτε, λοιπόν, νενίκηκεν ο Χριστός τον κόσμο, δηλαδή τις ανάγκες της ύλης και το θάνατο, άρα μπορούμε και εμείς να κάνουμε το ίδιο, αφού Εκείνος υπό την ανθρώπινη ιδιότητά Του και σταυρώθηκε και αναστήθηκε. Δεν υπάρχει λοιπόν θάνατος. Θάνατος είναι η αδράνεια και η παρά φύση λειτουργία της ψυχής και αιωνιότητα το αντίθετο. Εδώ στη γη ζούμε το θάνατο και εδώ στη γη θα βιώσουμε την Ανάσταση της Ψυχής μας.
"Το ραγισμένο καλάμι δεν θα το συντρίψει, το λυχνάρι που καπνίζει δεν θα το σβήσει ωσότου οδηγήσει τη δίκαιη κρίση στη νίκη, και στο Όνομά Του θα στηρίξουν τα έθνη την ελπίδα τους". Ματθαίος ιβ’ 20.
