Πώς αποκτάται η ταπεινοφροσύνη
Οσία Συγκλητική
Είναι δύσκολο να αποκτήσει κανείς την ταπεινοφροσύνη. Διότι αν δεν απομακρυνθεί από κάθε είδους δόξα, δεν θα μπορέσει να αποκτήσει αυτόν τον θησαυρό. Είναι δε τόσο μεγάλη η ταπεινοφροσύνη, ώστε, ενώ ο διάβολος φαίνεται ότι μιμείται όλες τις αρετές, γι’ αυτήν ούτε καν γνωρίζει τι τέλος πάντων είναι.
Και ο Απόστολος, γνωρίζοντας την ασφάλεια και την σταθερότητά της, μας προστάζει να την ενστερνισθούμε και όλους όσους ασκούν τις αρετές να είναι ντυμένοι μ’ αυτήν. Και αν νηστεύεις, και αν ελεείς, και αν διδάσκεις, και αν είσαι σώφρων και συνετός, πάλι αυτήν να έχεις σαν τείχος απρόσβλητο για τον εαυτό σου. Ας συσφίγγει και ας συγκρατεί τις αρετές σου η ωραιότερη απ’ όλες τις αρετές, η ταπεινοφροσύνη. Βλέπεις και στον ύμνο των αγίων Τριών Παίδων, πώς, ενώ καθόλου δεν έκαναν μνεία των άλλων αρετών, συγκατέλεξαν τους ταπεινούς μαζί με τους υμνούντες, χωρίς ν’ αναφερθούν σε σώφρονες ή ακτήμονες. Διότι όπως είναι αδύνατο να κατασκευασθεί ένα πλοίο χωρίς καρφιά, έτσι είναι αδύνατο και να σωθεί κανείς χωρίς ταπεινοφροσύνη.
Επειδή δε αυτή είναι αγαθή και σωτήρια, ο Κύριος την ενδύθηκε, όταν εξεπλήρωσε το σχέδιο για την σωτηρία των ανθρώπων. Διότι λέγει: «Μάθετε απ’ εμού ότι πράός ειμι και ταπεινός τή καρδία». Πρόσεξε ποιος είναι αυτός που το λέγει ; γίνε τέλειος μαθητής του. Αρχή και τέλος των αρετών σου ας γίνει η ταπεινοφροσύνη. Και εννοώ το ταπεινό φρόνημα, όχι το εξωτερικό σχήμα μόνο. Στον εσωτερικό άνθρωπο αναφέρεται. Διότι αυτόν θα τον ακολουθήσει και ο εξωτερικός. Εξετέλεσες όλες τις εντολές; Το γνωρίζει ο Κύριος. Αλλά ο ίδιος σε διατάζει πάλι να γίνεις δούλος απ’ την αρχή. Διότι λέγει: «Όταν όλα τα κάμετε να πήτε: Άχρηστοι δούλοι είμαστε».
Η ταπεινοφροσύνη λοιπόν κατορθώνεται με ονειδισμούς, με ύβρεις, με πλήγματα. Ν’ ακούσης ότι είσαι ανόητος και βλάκας, ζητιάνος και φτωχός, αδύναμος και τιποτένιος, απρόκοπος σε έργα, χωρίς ευφράδεια στον προφορικό λόγο, άσχημος στην εμφάνιση, ασθενής στις δυνάμεις. Αυτά είναι τα νεύρα της ταπεινοφροσύνης. Αυτά άκουσε και έπαθε ο Κύριος. Σαμαρείτη τον είπαν και ότι έχει δαιμόνιο. Πήρε μορφή δούλου, ραπίσθηκε, πληγώθηκε.
Πρέπει λοιπόν κι εμείς να μιμούμαστε την έμπρακτη αυτή ταπεινοφροσύνη. Υπάρχουν λοιπόν μερικοί που υποκρίνονται με τα εξωτερικά σχήματα και ταπεινώνουν τον εαυτό τους, θηρεύοντας μ’ αυτόν ακριβώς τον τρόπο την δόξα των ανθρώπων. Αλλά γίνονται φανεροί απ’ τους καρπούς τους. Διότι μόλις υβρισθούν λίγο, δεν το υποφέρουν, αλλά ξερνούν το δηλητήριό τους όπως τα φίδια.
«Καρδίαν συντετριμμένην και τεταπεινωμένην»
Συμεών ο Νέος Θεολόγος
Δεν χρειάζεται να δώσει ο άνθρωπος άλλο τίποτε σαν αντάλλαγμα για την ψυχή του παρά το να γνωρίζει τον εαυτό του πως είναι μηδέν. Και με αυτό θα προσφέρει στον Θεό «καρδίαν συντετριμμένην και τεταπεινωμένην», η οποία είναι η μόνη θυσία που αρμόζει να προσφέρεται στο Θεό από κάθε ευσεβή άνθρωπο.
Και αυτήν μόνο την θυσία δεν πρόκειται να εξουδενώσει ο Θεός, ο οποίος γνωρίζει τον άνθρωπο πως δεν έχει άλλο τίποτε δικό του να του προσφέρει σαν θυσία, καθώς λέγει και ο Δαυΐδ: «Ότι ει ηθέλησας θυσίαν, έδωκα αν ολοκαυτώματα ουκ ευδοκήσεις. Θυσία τω Θεώ πνεύμα συντετριμμένον καρδίαν συντετριμμένην και τεταπεινωμένην ο Θεός ουκ εξουδενώσει».
Με αυτήν την θυσία και σώθηκαν και σώζονται και θα σωθούν βασιλείς, δυνάστες, ευγενείς, δυσγενείς, σοφοί, αμαθείς, πλούσιοι, φτωχοί, ζητιάνοι, άδικοι, πλεονέκτες, άνομοι, ασελγείς, φονιάδες και κάθε είδος αμαρτωλών. Και το βάθος αυτής της θυσίας πρέπει να μετράται με το μέτρο των αμαρτημάτων, δηλαδή κατά τις αμαρτίες που έκανε ο άνθρωπος, ανάλογη να έχει και την ταπείνωση και την συντριβή. Αλλά ακόμη και όσιοι και δίκαιοι και καθαροί τη καρδία και όλοι γενικά δια μέσου αυτής μόνο της θυσίας σώζονται. Και η ελεημοσύνη και η πίστης και η φυγή του κόσμου και αυτός ο μεγάλος αγώνας του μαρτυρίου από τα κάρβουνα αυτής της θυσίας, δηλαδή της συντριβής, παίρνουν φωτιά.
Και αυτή είναι η θυσία στην οποία δεν βρίσκεται αμαρτία και η οποία νικά την φιλανθρωπία του Θεού. Γι’ αυτήν την θυσία μόνο έρχονται οι αρρώστιες, οι θλίψεις, οι στενοχώριες, τα πταίσματα, τα πάθη τα ψυχικά και τα συνακόλουθα σωματικά για να προσφέρει αυτήν την θυσία στον Θεό κάθε θεοσεβής. Διότι εκείνος που θα αποκτήσει αυτήν την θυσία, την συντριβή και ταπείνωση, δεν είναι δυνατόν να πέσει από κανένα μέρος, γιατί βρίσκεται πιο κάτω από όλους. Και ο Θεός δεν κατέβηκε στην γη και δεν ταπείνωσε τον εαυτό του μέχρι θανάτου για τίποτε άλλο παρά μόνο, για να εμφυτεύσει σε όσους πιστεύουν σ’ αυτόν «καρδίαν συντετριμμένην και τεταπεινωμένην».
Αν υποθέσουμε ότι κάποιος σκορπίζει όλα του τα υπάρχοντα και τα δίνει σε πτωχούς και νηστεύει και αγρυπνεί και χαμευνεί και προσεύχεται στο Θεό νύκτα και μέρα, και δεν ζητήσει από το Θεό να αποκτήσει καρδιά από φυσικού της συντετριμμένη και τεταπεινωμένη (διότι «πάν δώρημα τέλειον άνωθέν εστι καταβαίνον εκ του Πατρός των φώτων»), αυτός ο άνθρωπος δεν πρόκειται να ωφελήσει καθόλου τον εαυτό του. Πρέπει λοιπόν να επιζητούμε εκείνη και μόνο την οδό δια της οποίας εμφυτεύεται μέσα μας καρδιά από φυσικού της συντετριμμένη και τεταπεινωμένη.
Πηγή: theodromion.com
